تأثير فرم شهري بر وقوع جرائم سرقت در كلان‌شهر مشهد

رفتار انسان در فضا و مكان‌هاي متفاوت با شكل و فرم خاص و نيز با عملكرد نهفته در آن، متفاوت بوده و در بسياري موارد فضا محرك انسان در بروز رفتار مجرمانه است. به همين منظور مطالعه‌ي حاضر با هدف بررسي تأثير فرم شهري بر وقوع جرائم سرقت در كلان‌شهر مشهد انجام گرفته است. شيوه‌ي پژوهش توصيفي-تحليلي و مبتني بر مدل‌هاي تحليل فضايي همچون ماتريس فضايي، پيكره‌بندي فضايي و خودهمبستگي فضايي است. جامعه‌ي آماري شامل جرائم سرقت شهر مشهد در بازه‌ي زماني 1400-1390 است. متغيرهاي پژوهش شامل جرائم سرقت، بافت شهر، كاربري اراضي، شبكه‌ي معابر و فرم شهر است. به‌منظور تجزيه‌وتحليل داده‌ها از نرم‌افزارهاي ArcGIS، Geoda و Depth map بهره گرفته شد. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه ميزان وقوع جرائم سرقت در بافت‌هاي ستاره‌اي به دليل پيوند اجزاي خيابانها با يكديگر از طريق سيستم شبكه‌ي معابر مركزي و نيز يك‌طرفه بودن برخي معابر در محلات بخش مركزي شهر مشهد نسبت به بافت‌هاي ارگانيك و شطرنجي كمتر است. بين وقوع جرائم سرقت با شاخص پيكره‌بندي فضايي يك ارتباط مثبت برقرار است، به‌طوريكه با افزايش سطح هم‌پيوندي معابر وقوع جرائم سرقت كاهش يافته و جداافتادگي فضاها و عدم‌ادغام و يكپارچگي فضايي درون بافت محلي موجب افزايش سرقت‌ها در محلات شمالي و شرقي مشهد شده است. همچنين نتايج نشان داد كه با افزايش سطح اختلاط كاربري‌ها در محلات، وقوع جرائم سرقت كاهش مي‌يابد اما در محلات پيرامون حرم مطهر رضوي با وجود اختلاط كاربري‌ها جرائم سرقت بالا است كه دليل اصلي آن تراكم و شلوغي جمعيت است كه شرايط مساعدي را براي گريز سارقان فراهم نموده است. در نهايت يافته‌ها نشان داد كه وقوع سرقت‌ها در الگوي فرم پراكنده به‌سبب وجود منازل مسكوني ويلايي، كاربري‌هاي تك‌عملكردي و وجود فضاهاي باز و بي‌دفاع شهري نسبت به الگوي فرم فشرده بيشتر است.