تحليل روايات نهي از احتجاج قرآني با خوارج

An Analysis of Narrations Forbidding Quranic Argumentation against the Kharijites

بر اساس روايت مشهوري، اميرمؤمنان علي(ع) در هنگامه صفين و جريان حكميت، با فرستادن ابن‌عباس به‌سوي خوارج، وي را از «مخاصمه» يا «محاجّه» با ايشان به‌ وسيله قرآن نهي فرمود. در اوان كلام به ‌نظر‌ مي‌‌رسد آن حضرت با اين استدلال كه قرآن پذيرنده وجوه گوناگون و داراي معاني احتمالي چندگانه است، از تكيه بر قرآن در مخاصمه نهي فرموده و محاجه يا مخاصمه با كمك سنت نبوي را به‌عنوان راهكاري موثر فراروي ابن‌عباس قرار‌ مي‌‌دهد. مهم‌ترين پرسش در اين‌‍جا آن است كه با عنايت به تأكيدات قرآن و سنت نبوي بر لزوم مراجعه و تمسك به قرآن در همۀ احوال، به‌ويژه در فتنه‌ها، چرا آن حضرت در هنگامه فتن‌‌‌‌هاي مانند صفين، از احتجاج به قرآن و تكيه بر آيات وحي در برابر موضع‌گيري‌‌‌‌‌هاي خوارج نهي فرموده است؟ در اين جستار با روش توصيفي - تحليلي و در نگاهي تحقيقي مشخص گرديد؛ اولا: نسبت ارجاع از قرآن به سنت نبوي، نسبت رجوع مثال به مُمَثّل (حقيقت مجسم‌شده) است گويي پهنۀ آيات قرآن از قبيل مفهوم است و مفهوم نيز‌ مي‌‌تواند تأويل‌‌‌‌‌هاي متعددي را پذيرا باشد اما سنت نبوي - صورت و تجسم به نسبت معني و حقيقت – به‌عنوان مصداق وجود يافته و امكان تغيير و تبدّل در آن وجود ندارد و به قول امام راه گريزي از آن وجود ندارد. ثانيا: اميرمؤمنان(ع) در مقام نهي مطلق و همگاني از محاجّه با قرآن نبوده است و اين نهي خاص، به‌خاطر ويژگي‌‌‌‌‌هاي دستگاه فكري و نظام اخلاقي مخاطبان ويژه آن يعني خوارج بوده است.

According to a well-known narration, Amir al-Mu’minin Ali (A.S) sent Ibn Abbas to the Kharijites during the time of Safin and the course of arbitration, forbidding him from “controversy” or “conflict” with them through the Quran. In the beginning, it seems that the Imam, by arguing that the Quran accepts various aspects and has multiple possible meanings, forbade relying on the Quran in debating and puts the argument or conflict with the assistance of the Prophet’s tradition (sunnah) as an effective solution for Ibn Abbas. The most important question here is that given the emphasis of the Quran and the Prophet’s tradition (sunnah) on the need to refer to and rely on the Quran in all circumstances, especially in trials, why he has in the events like Siffin, proscribed to protest by the Quran and rely on verses of revelation against the Kharijites’ stand? In this research, it was identified by descriptive-analytical method and in a research perspective; First: The relation of transferring from the Quran to the Prophet’s tradition (sunnah) is the relation of referring the example to the parable (embodied truth). It seems that the ground of Quranic verses are alike concept and concept can accept several interpretations (ta’wil) but the Prophet’s tradition (sunnah) as being embodied reality and meaning is alike the instance and there is no possibility of change and transformation in it and according to Imam, there is no escape from it. Second: The Amir al-Mu’minin (A.S) has not been in the position of an absolute and universal prohibition against arguing with the Quran, and this special prohibition has been due to the characteristics of the intellectual system and the moral system of its special audience i.e. the Kharijites.