تحليل محتوايي راويان روايات مهدوي مدرسه قم تا قبل از دوران صدوق

مدرسه حديثي قم، به عنوان يكي از مدارس پر قدرت اماميه، از ديرباز مورد اهتمام و دقت انديش‌وران بوده است. كاوش‌ها در زمينه مهدويت در اين مدرسه، با كاستي‌هايي مواجه است. فقدان نگاه «مدرسه‌اي»، «عدم بررسي راويان تأثيرگذار» و «موضوعات مورد توجه آنان» به احاديث مهدوي از جمله اين كاستي‌هاست. از اين رو اين جستار با رويكرد «توصيفي _ تحليلي»‌ در تلاش است به اين خلاء مطالعاتي تا قبل از دوران صدوق بپردازد. طبقه‌بندي راويان و معرفي آنان آغازي است كه اين نوشتار براي ارائه تصويري روشن از بحث برمي‌گزيند. در طبقات ابتدايي، راويان و آموزه‌هاي مهدوي گمرنك جلوه كرده است. به مرور زمان با شكوفايي اين مدرسه روايات مهدويت با تنوع موضوعي مورد توجه قرار گرفته است. در ميان اين محدثان، با توجه به جامعيت كتاب الكافي بيشترين نقل از كليني است؛ سپس سعدبن عبدالله، علي بن حسين بن بابويه و محمدبن يحيي قرار دارند. موضوعات مورد توجه آنان بر روي مسائل اساسي مهدويت شكل گرفته است؛ به گونه‌اي كه برخي آموزه‌ها، مانند نشانه‌هاي ظهور، كه در دوران بعدي متنوع‌تر گزارش شده‌اند در مدرسه قم از اهميت كمي برخوردار است.