كليدواژه :
گويش‌هاي بومي , لهجۀ يزدي , فرايندهاي واجي , تكواژ صرفي , تكواژ اشتقاقي
چكيده فارسي :
زبان يزدي از كهن ترين زبان‌هاي مركزي ايران به شمار مي‌رود كه هر چند در مقايسه با گويش معيار فارسي بيشتر به لحاظ ويژگي‌هاي آوايي و واژگان بومي و تاريخي متفاوت است؛ در برخي موارد از مختصات دستوري نيز برخوردار است. در اين جستار به شيوۀ توصيفي، استشهادي و استنادي به بررسي اصلي‌ترين فرايندهاي واجي و انواع تكواژهاي تصريفي و وندهاي اشتقاقي زبان يزدي پرداخته مي‌شود. در زبان يزدي، بيشتر انواع فرايندهاي واجي، شامل: همگوني، ناهمگوني، خيشوم‌شدگي، كشش واكه، مركب‌شدگي واكه، حذف، قلب، ابدال كم و بيش به كار مي‌رود؛ امّا فرايندهاي حذف همخوان و انواع همگوني از پربسامدترين فرايندها هستند. در كاربرد انواع تكواژ تصريفي و اشتقاقي به جز تفاوت آوايي و نيز چند مورد تكواژ ويژه، بيشتر همانند فارسي معيار است. گونۀ منفي‌ساز /nɛ-/ به دو شكل /næ-/ و /nɛ-/ به كار مي‌رود. برخي حروف اضافه عمدتاً در اين گويش به كار مي‌روند؛ مانند: تو /tu/ «در؛ داخل/ گَل /gæl/ «بر، به»/ وج /væǰ/ «به جايِ، در عوضِ» و ... حرف ربط خُ /xo/ «كه» براي تأكيد.
چكيده لاتين :
Yazidi language is one of the oldest central languages of Iran ,Which, though, compared to the Persian It's more diverse in terms of phonetic features and native and historical vocabulary, In some cases it also has grammatical coordinates. This article is descriptive, analytical, inferential and cites the main phonological processes and a variety of definite syllables and derivative passages of the Yazdi language are discussed. Descriptive and historical grammar methods and reliable sources of Persian grammar have been used in the analysis. In Yazdi's language, Most types of phonological processes, including:Homogeneity, heterogeneity, inertia, vowel elongation, vowel compounding, deletion, heart, eternity are used more or less; But consistent removal processes and homogeneous types are the most frequent processes. Except for phonetic differences and some special morphs, it is more common in Farsi than in Persian. The / n /- / negative form is used in both / næ / / and / nɛ- /. Some prepositions are mainly used in this dialect, such as: U / tu / 'in ؛ inside / flower / gæl /' on, to '/ wedge / væǰ /' instead, Instead "and .... the word kh / xo /" which "for emphasis. The sequential number is also obtained by adding a / /om / or a / /omi / to the original number, but the / /omin / suffix is not used for this purpose
