بررسي تحليلي سير موقوفات ويژه آب در يزد ( مطالعه موردي وقف قنات در دوران ايلخاني و تيموري)

وقف يكي از سنت هاي پسنديده اي است كه نقش مهمي در حيات فرهنگي و اجتماعي ايران بعد از اسلام ايفا كرده است و يزد نيز، از مناطقي است كه در امر وقف و موقوفات سابقه خوبي دارد. به واسطه اينكه يزد در فلات مركزي ايران قرار دارد و داراي اقليمي خشك و نيمه بياباني است، لذا منابع آب هاي سطحي در اين منطقه به ندرت به چشم مي خورد و آب تقريبا به منابع آب هاي زير زميني محدود مي شوند. مردمان اين خطه همواره براي دستيابي به آب متوسل به حفر قنات و چاه مي شدند كه اين فن استحصال آب نيز سختي و مشقتي زيادي به همراه داشت. بنابراين آب در اين خطه ارزش والايي دارد و به همين واسطه مالكيت آب از زمين جدا شده است و مالكان براي حفاظت از منابع آب و استفاده بهينه از آن به وقف آب پرداخته اند. در اين مقاله با استفاده از منابع كتابخانه اي و اسناد موقوفات سعي در تحليل اين موضوع داريم، كه وقف آب چه اندازه در حيات اجتماعي اين شهر تأثير داشته و حاكمان و خوانين تا چه اندازه به اين امر مبادرت داشته اند. بررسي اسناد و منابع نشان مي دهد، يكي از مهم ترين فعاليت هاي حكمرانان و همچنين خيرين يزدي، تأمين منابع آبي براي مردمان و زمين هاي زراعي اين خطه است كه براي رسيدن به اين مهم، استفاده از نهاد وقف، بهترين راه كار بوده است.