آيات ناظر به اصول عمليه

در اين تحقيق سعي بر اين است تا آياتي از قرآن كريم كه براي جريان اصول عمليه يعني، برائت، تخيير احتياط و استصحاب به آن استدلال شده مورد بررسي قرار بگيرد. و اين كه آياتي كه علماء به آنها تمسك و استدلال نموده، استخراج شده. و ديگر اين كه در اين تحقيق به كيفيت و چگونگي و جه و تقريب استدلال به اين آيات براي اثبات مدعيين و يا به عبارت ديگر براي اثبات مدعاي اصوليين در مقابل اخباريين پرداخته شده و اشكالات و ايراداتي كه بعضي از اعاظم بر استدلال به اين آيات وارد نموده اند، نيز مورد بحث و بررسي قرار گرفته.مثلاً: در بارۀ بعضي از آياتي كه در مورد اصل برائت ذكر شده بعضي از اعاظم اشكال نموده كه اين آيات در بارۀ امم سابقه بوده و يا اين كه اين آيات مربوط به عذاب دنيوي هست و بحث ما در بارۀ عذاب اخروي است و امثال اين ايرادات كه بعضي ديگر از اعاظم نيز از اين ايرادات جواب داده اند. و ما از باب اين كه: (خذ العلم من افواه الرّجال) تقريباً نظرات تمام اعاظم اصوليين كه براي اثبات جريان اصل برائت در موارد مشكوك الحكم به آياتي از قرآن كريم استدلال نموده و هم چنين به ايرادات و اشكالات اين اعاظم بر اين استدلالات پرداخته در اين تحقيق ذكر كرده ايم. دليل اين كه در بعض موارد بسيار مفصل وارد شده ايم به خاطر اين بوده كه گرچه اصل استدلال يكي بوده ولي به خاطر اين كه هريك از اين اعاظم در تقريب استدلال و يا اشكال و ايراداتي كه بر اين استدلال گرفته اند نكته هايي زيبايي وجود داشته كه ما نخواستيم از آن بگذريم!. البته در آيات قرآن كريم آنچه كه مورد استدلال واقع شده بيشتر در مورد دو اصل برائت و احتياط بوده و به عبارت ديگر در واقع در بحث از آيات اصولي قرآن كريم دو قشر از اعاظم در مقابل هم قرار گرفته و موضع گيري نموده اند كه عبارت باشند از اخباريين كه قائلند كه در موارد مشكوك الحكم و مشتبهات به خاطر وجود ادلّۀ دالّ بر احتياط و توقف، بايد احتياط كرد و در مقابل اصوليين كه قائلند به اين كه در اين گونه موارد و با فرض فقدان نص و دليل اصل برائت جاري مي گردد و اما در مورد دو اصل ديگر يعني تخيير و استصحاب آياتي كه بشود به آن استدلال نمود يافت نشده است. و يا به عبارت ديگر در رابطه با جريان دو اصل تخيير و استصحاب هيچ يك از اعاظم فقه و اصول، مستندي از آيات قران كريم ذكر ننموده و به ساير ادلّه اكتفا نموده اند. حدود (13) آيه براي جريان اصل برائت مورد استدلال واقع شده (البته در اين شماره تنها به 6 آيۀ از آيات قرآن كريم براي جريان اصل برائت اشاره شده.) و علما ضمن ذكر اين آيات ،تقريب، و وجه استدلال و هم چنين مناقشات و اشكالات واردۀ بر تمسك و استدلال به اين آيات را نيز بيان نموده اند. و حدود (70) آيه نيز براي جريان اصل احتياط و حسن آن مورد تمسك و استدلال قرار گرفته كه در رابطه با آيات احتياط بايد اين نكته را نيز اضافه نمود كه اين آيات به سه دسته تقسيم شده: يك دسته آياتي كه ازقول و عمل بغير علم نهي مي كند و دستور به احتياط مي دهد. دستۀ دوم آياتي كه از القاء در هلكه و اقتحام در شبهات نهي مي كند. و دستۀ سوم هم كه قسمت عمده و اكثر آيات را تشكيل مي دهد، دستور به تقوي و پرهيزگاري مي دهد كه عبارت اخراي احتياط است .