بررسي تجري از ديدگاه اصوليين ( مرحوم آخوند (ره) ومرحوم نائيني ومرحوم آيت الله خوئي )

يكي از مباحث مهم، در بحث قطع ،بررسي حكم تجري است. ودربحث مفاهيم پنچ مسأله مطرح شده است: الف)تجري:درلغت يعني جرأت يافتن ونترسيدن درموردي كه با آن مواجه مي شود ودراصطلاح عبارت است ازمخالفت عملى باحكم الزامى مـولا، به اعتقاد انجام دهنده؛درحاليكه پندار وى بـرخلاف واقـع بـوده و در حقيقـت مخـالفتى صورت نگرفته است. ب) تجري مساله اصولي است يافقهي وكلامي ميان علماي اصول دراين مورد بحث است. ج) اقسام تجري: شيخ اعظم انصاري جزء اولين كساني است كه متعرض تقسيم تجري شده اند وآن را به شش قسم تقسيم نموده است وازنظر آخوند تجري داراي سه مرحله مي باشد بالطبع ديدگاه هاي صاحب نظران مثل ناييني، خويي، وامام خميني دراين مورد نيز ذكر شده است. د) : عموميت تجري، يعني بحث در اين كه آيا تجرّي در خصوص مخالفت با قطع جريان دارد، يادر باب امارات و اصول عمليه نيز اين بحث جاري مي شود؟. ه) شمول وعدم شمول خطابات اوليه باتجري دراين جا، دو ديدگاه وجود دارد، عده ي قايل اند به اينكه ادله خطابات اوليه اطلاق دارد وشامل تجري مي شود ودسته ديگر منكر شمول اطلاقات مي باشند. و) در باب تجري عقاب بر فعل متجري به است يابر قصد وعزم معصيت؟ دو ديدگاه در ميان علماء وجود دارد، جمعي از دانشمندان اصولي معتقدند كه تجري قبح فاعلي دارد وبرخي هم معتقدند كه تجري علاوه به قبع فاعلي قبح فعلي نيز دارد. پس از آن اين بحث مطرح مي شود كه از نظر عقل و با قطع نظر از فعل خارجى متجرّى دليل ‌براي استحقاق عقاب متجرّي وجود دارد؟ در اين باب سه نظريه عمده وجود دارد: الف) حرمت تجري ومستحق عقاب بودن متجري: مرحوم آخوند ومشهور فقهاي معتقدمين اين قول را پذيررفته اند . ب) عدم حرمت تجري ومستحق نبودن عقاب متجري . شيخ انصاري وگروه از علماء اصوليين معتقدند كه تجري حرام نيست وموجب استحقاق عقاب نمي گردد. ج) تفصيل: اين قول را صاحب فصول اختيار نموده ودربرخي ازموارد تجري موجب استحقاق عقاب دانسته ودربرخي موارد موجب عقاب قلمداد نكرده