مرجعيت در هنر و معماري سنتي

هدف در اين مقاله توصيف و تبيين فراروايتي از انديشه و مفهوم زيربنايي مرجعيت در جوامع، هنر، و معماري سنتي است. شواهد بسياري وجود دارد مبني بر اينكه شكل‌گيري آثار هنر و معماري، سازمان اجتماعي‌ـ حرفه‌‌اي پيشه‌‌وران، ساختار طبقاتي، و رفتارهاي جوامع سنتي بر پايۀ سلسله‌مراتبي از الگوها يا مراجع معنوي و مادي استوار است. در اين مقاله بر پايۀ روش تفسير تاريخيْ نقش و تأثير سه كلان‌‌‌‌مرجع مابعدطبيعي، طبيعي (عالم كبير)، و انساني‌‌ (عالم صغير) و كليۀ مفاهيم، اصول، و عناصر مرتبط با آنها بر انديشه‌‌ و عمل هنرمندان و معماران بررسي مي‌شود. يافته‌‌هاي اين مطالعه نشان مي‌‌دهند مراجع صلاحيت‌دار، كه در نظام سلسله‌مراتب هرمي به امور مقدس مي‌‌رسند، بر شكل‌گيري كل تا جزء آثار هنر و معماري و حيات حرفه‌‌اي پيشه‌‌وران سيطره دارند. درواقع، انديشۀ مرجعيت در سازمان‌دهي ساختار و محتواي اصناف پيشه‌‌وري، اعطاي قداست و مشروعيت‌‌ به پيشه‌‌ها و مصنوعات آنها، تعيين الگوها و سرمشق‌‌هاي معتبر، و نيز قضاوت دربارۀ آنها نقش و اقتدار تعيين‌‌كننده‌‌اي داشتند. به نظر مي‌‌رسد با صورت‌‌بندي نظري انديشۀ مرجعيت و مفهوم سلسله‌مراتب مراجع صلاحيت‌دار مي‌توان علاوه بر توصيف برخي آداب و اصول حِرَف سنتي، تبييني تازه از خاستگاه‌‌هاي نظري آفرينش فرم در عالم سنت عرضه كرد.