نقد ادبي: تاريخچه و كاربست آن در ايران

نقد ادبي يكي از بحث‌انگيزترين مفاهيم در مطالعات مربوط به ادبيات در كشورمان بوده است. گروهي آن را مفهومي يك‌سره غربي و در نتيجه كاملاً وارداتي دانسته‌اند و گروهي ديگر سابقۀ آن را تا ايران پيش از اسلام به عقب برده‌اند. در اين مقاله، با ايجاد تمايز ميان اصطلاح بلاغت به‌مثابۀ امر پيشامدرن و نقد ادبي به‌منزله مفهومي مدرن، سير تحولات نقد ادبي در ايران از سال‌هاي انقلاب مشروطه تا اوايل دهۀ 90 خورشيدي بررسي شده است. اين تحولات در قالب چهار دوره: از آغاز تا 1320، 1320 تا 1357، از انقلاب تا اواخر دهۀ 70، و از اواخر دهۀ 70 تا اوايل دهۀ 90 بررسي شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه با وجود غلبۀ گفتمان نقد ادبي در مطالعات مربوط به ادبيات در چند دهۀ اخير و به‌رغم نمونه‌هاي موفق، كاربست اين مفهوم در خوانش متون براي رسيدن به موفقيت‌هاي بيشتر هنوز راهي طولاني در پيش دارد. در اين ميان، برآمدن و رواج مطالعات ميان‌رشته‌اي و مسئله‌محور در خوانش متون در فضاي جهاني دانشگاهي بر پيچيدگي وضعيت افزوده است.