بررسي و تحليل كتابچه‌هاي مالياتي جمع و خرج ايالت همدان و قراگوزلو در سال‌هاي 1304 و 1306 ق

پژوهش حاضر برآن است، كتابچه‌هاي جمع و خرج همدان و قراگوزلو را در سال‌هاي 1304 و 1306 ق، بازخواني و تحليل نمايد و به اين پرسش پاسخ ‌دهد كه كتابچه‌هاي مالياتي همدان و قراگوزلو مشتمل بر چه عوايد، هزينه و اطلاعات اقتصادي است و چه كمكي به فهم تاريخ ديواني و اقتصادي منطقه مي‌كند؟ داده‌هاي اصلي پژوهش از كتابچه‌هاي دخل و خرج مالياتي همدان استخراج و از منابع دست اول تاريخي، اسناد و تحقيقات جديد براي توضيح اصطلاحات ديواني و سياقي استفاده شده‌ است. نتايج پژوهش نشان داد، ماليات بر زمين‌هاي كشاورزي مهم‌ترين منبع مالياتي همدان در عصر قاجار بود. در اين راستا، بيشترين مخارج مالياتي همدان به سران ايل قراگوزلو متشكل از عالي‌شأن، سران نظام و نيز هزينه نگهداري افواج، سواران و مستحفظان راه‌ها اختصاص يافته بود. بعد از مخارج قشون، مصارف ديواني، حقوق و مزاياي حاكم و متوليان، و عوايدي كدخدايان قرار داشت. ميزان اندكي از درآمدهاي ايالتي به‌مصرف محلي، توسعه كشاورزي و هزينه‌هاي عمراني مي‌رسيد.