مناظرات ابن‌فُورَك اشعري با كَرّاميه در غزنه (اوايل قرن پنجم هجري)

اين پژوهش با عنوان «مناظرات ابن‌فورك اشعري با كراميّه در غزنه (اوايل قرن پنجم هجري)» با رويكرد كلامي، درصدد است تا به علل برپايي مناظرات مذكور و اينكه وجوه تشابه يا تمايز آراي ابن‌فورك با سلطان محمود غزنوي و محمد‌بن ‌هيصم كرامي چه بوده است، پاسخ دهد.در نيمۀ نخست قرن سوم هجري، مذهب كراميه توسط محمد‌بن كرام پي‌ريزي شد كه به مشبهه قرابت داشت. در اوايل سدۀ چهارم، ابوالحسن اشعري پايه‌گذار مكتب كلامي جديدي شد كه خصوصيت بارز آن، دفاع از باورهاي اهل‌سنت و اصحاب‌حديث بود و پويايي آن پس از مرگ وي، به همت بزرگاني چون ابوالحسن باهلي، ابن‌مجاهد بصري، ابن‌فورك اصفهاني، ابوبكر باقلاني و ابواسحاق اسفرايني تداوم يافت. ابن‌فورك در راه دفاع از عقايد اشعريه در برابر ساير فرق ازجمله كراميان، تلاش بسياري كرد. نتايج اين نوشتار حاكي از آن است كه گرچه ابن‌فورك و سلطان غزنوي در مسئلۀ رؤيت عيني خدا متفق‌القول بودند اما از حيث آنكه اين رؤيت در جهت خاصي است يا نه، اختلاف داشتند. انتساب عقيدۀ انقطاع رسالت به ابن‌فورك نيز تهمتي بيش از جانب كراميّه نبود. همچنين تدقيق در مباحثات و اختلافات عقيدتي ابن‌فورك و ابن‌هيصم، بيانگر آن است كه گرچه اين دو‌ متكلم در مسائلي نظير قِدَم كلام خدا و عدم ارادۀ انسان در افعال خير و شر، ديدگاه مشتركي دارند اما در غالب مباحث ديگر مانند استواء خدا بر عرش، بقاي اعراض، صفات خبريۀ خدا، مخلوق بودن يا نبودن صفات فعليۀ پروردگار، سنخيت يا تباين بين خالق و مخلوق و اينكه قرآن كلام خداست يا قول او، تضاد آشكاري داشته‌اند.