تأملي بر نگرش احسان طبري در بازخواني تاريخ ايران باستان

روايت ماركسيستي از تاريخ ايران در حدود دهه‌هاي 40 تا 50 ه.ش تحت تأثير ظهور مكتب تاريخي ماركسيستي در شوروي بود كه تاريخ ايران را در درون چارچوب‌هاي نظري- مفهومي ماركسيستي روايت مي‌كرد.احسان طبري نه در هيئت يك مورخ، بلكه به‌عنوان يكي از مهم‌ترين تئوريسين‌ها حزب توده مي‌كوشيد تا تاريخ ايران باستان را متناسب با ديدگاه‌هاي حزبي و در راستاي اهداف سياسي‌اش بازخواني نمايد.اين نوع بازخواني، واجد چند خصلت پراهميت است: نخست اينكه وي ادوار تاريخ باستاني ايران را بر اساس منطق فكري-مفهومي ماركسيستي و مطابق با فرماسيونهاي پيشنهادي ماركس صورت‌بندي مي‌نمود، دوم، اينكه به‌تناسب مختصات نظام اجتماعي ايران، خصال فرماسيونهاي اجتماعي تاريخ اين دوره را نه يكدست، بلكه تركيبي مي‌دانست، سوم، ثنويت مزديسنايي را در قالب پيش نمونه‌اي از ديالكتيك ماركسيستي تحليل مي‌نمود، چهارم،نگرش ستايش‌آميز توأم با رويكرد انترناسيوناليستي نسبت به حوزه‌هاي اجتماعي فرهنگي جامعه ايران باستان داشته است. پرسش پژوهش حاضر در مورد چگونگي نگرش تاريخي احسان طبري نسبت به تاريخ باستاني ايران است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه طبري تاريخ ايران باستان را در چارچوب نظري-مفهومي ويژه‌اي كه مبتني بر منطق ماركسيستي و ماترياليسم ديالكتيك بود، روايت مي‌نمود اين طرز روايت همراه با سويه‌هايي از تفاخر به ميراث فرهنگي و يا درواقع امر ايجاد تلفيق و آشتي ميان بنيان‌هاي ضد ملي‌گرايانه ماركسيستي و وطن‌پرستي يا وطن‌دوستي غيرشوينيستي بود.در اين پژوهش، با رويكردي تحليلي، نگرش تاريخي احسان طبري نسبت به تاريخ باستاني ايران مورد واكاوي قرار خواهد گرفت و تلاش مي‌شود تا مختصات اين نگرش تاريخي و عوامل مؤثر بر شكل‌گيري آن به پرسش گرفته شود.