كنش حمايتي، از سنت‌گرايي گزينشي تا عرفي‌نگري تقليدي: ارائۀ يك نظريۀ داده‌بنياد

كنش حمايتي يكي از نمودهاي تعامل گرم نامتقاران در جامعه است كه افراد با دلايل و انگيزه‌هاي مختلف و در شرايط متفاوت انجام مي‌‌دهند. پژوهش حاضر با هدف بررسي شرايط حاكم بر كنش‌هاي حمايتي و راهبردهاي افراد انجام گرفته است. به‌منظور دستيابي به هدف اين پژوهش، كنش حمايتي و شرايط وقوع آن در مكاتب مختلف جامعه‌‌شناسي و آراء صاحب‌نظران اصلي اين حوزه نقد و بررسي شده و با استفاده از روش نظريۀ داده‌بنياد با 22 فرد ساكن شهر مشهد، دربارۀ تجربيات مختلف كنش حمايتي و دلايل انجام آن‌ها مصاحبه عميق شده است. ازآنجا‌كه در پژوهش حاضر، رسيدن به حداكثر تنوع در ديدگاه كنش‌گران مدنظر بوده است، از نمونه‌گيري هدفمند (حدكثر تنوع) بهره گرفته شد. ملاك اصلي براي انتخاب شركت‌كنندگان نيز تجربه‌كردن پديدۀ موردمطالعه بوده است. براي اين منظور، ابتدا برخي شاخص‌ها همچون ديدگاه مذهبي، گروه سني، تحصيلات، درآمد و خاستگاه اقتصادي مشخص شد تا براساس آن‌ها بتوان نمونه‌هايي كاملاً متفاوت را مدنظر قرار داد. مصاحبه‌ها در سه سطح باز، محوري و گزينشي كدگذاري شده و درنهايت، 35 مقوله اصلي كه در چهار دسته شرايط (علّي، مداخله‌اي و زمينه‌اي)، راهبردهاي كنش، پيامدها و مقولۀ هسته‌اي قرار گرفته‌اند، شناسايي شده است. براساس يافته‌هاي اين پژوهش، مقولۀ هسته‌اي با عنوان «درهم‌آميزي دريافت‌هاي معنايي پيشامدرن و الگوهاي ابزاري مدرن در پيشبرد كنش‌هاي حمايتي» شناسايي شد كه از درون آن مقولۀ هسته‌اي ديگري با عنوان «گذر از حمايتِ تكليف‌مدارانۀ ديني خانواده محور به حمايتِ وظيفه‌مدارانۀ اجتماع‌محور» شناسايي شد.