بررسي تغييرات اقليم بر ساختار و زوال بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) در بوم‌سازگان زاگرس (مورد پژوهشي: جنگل‌هاي شهرستان گيلانغرب)

مقدمه و هدف: حدود دو دهه است كه جنگل‌هاي زاگرس با خشكيدگي روبه‌رو شده و آثار اين بحران در مناطق مختلف نمايان مي‌باشد. در اين مطالعه اثر تغييرات اقليم بر زوال بلوط ايراني در‌ جنگل‌هاي زاگرس با داده‌هاي هواشناسي و نمونه‌برداري ميداني در طي زمان بررسي شده است. مواد و روش‌ها: براي نمونه‌برداري عرصه‌اي از الگوي نمونه‌برداري تصادفي منظم در سال‌هاي 1377 و 1397 استفاده ‌شد. روند چهار عنصر اقليمي بارش، دماي هوا، يخبندان و رطوبت نسبي در ايستگاه‌ گيلان غرب از سال 1367 تا سال 1397 نيز تحليل شد. در بخش ديگري از اين مطالعه، از مصاحبه‌ي باز يا بدون‌ساختار با افراد سالخورده به منظور جمع‌آوري اطلاعاتي در مورد تغييرات اقليم و اثرات آن بر پديده‌هاي محيطي اقدام شد. يافته‌ها: نتايج نمونه‌برداري نشان داد فراواني و موجودي گونه بلوط ايراني در دوره دوم نسبت به دوره اول كاهش يافته است. مقدار سطح مقطع بلوط ايراني دانه‌زاد از 15/2 در آماربرداري مرحله اول به 9/4 و سطح مقطع بلوط شاخه‌زاد از 5/2 به 4/4 مترمربع در هكتار كاهش يافته است. نتايج مقايسه وضعيت كيفي و سلامت بلوط ايراني در دو دوره نمونه‌برداري نشان داد در دوره اول 11/9% از درختان بلوط ايراني پوسيده و خشكيده بوده‌اند در حالي‌كه در دوره دوم 71/55 % است. ميزان خشكيدگي در آماربرداري دوره دوم در درجات سلامت و كيفيت 2 و 1 بيشتر (41/9% و 28/5%) بوده و در درجات 4 و 5 كاهش مي‌يابد (8/2% و 3/1%) اما خشكيدگي در درجات بالاتر منجر به مرگ درختان بلوط ايراني مي‌گردد. نتايج تجزيه عوامل اقليمي با روش من-كندال نشان داد در دوره مورد مطالعه روند بارش، يخبندان و رطوبت نسبي نزولي، اما روند دما افزايشي است. نتيجه‌گيري: تغييرات اقليمي و بروز تنش‌ خشكي شديد باعث مي‌گردد درختان بلوط دچار ضعف فيزيولوژيك شوند. ايجاد ضعف فيزيولوژيك در درختان، زمينۀ حمله آفات و بيماري‌هاي مختلف را فراهم نموده و درخت بلوط دچار خشكيدگي و زوال مي‌گردد.