بررسي وضعيت بازجذب عناصر غذايي گونه‌هاي درختي در تعدادي از بوستان هاي شهر تهران

مقدمه و هدف: ﻛﺎﻫﺶ مساحت ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻨﮕﻠﻜﺎري هاي شهري از اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋه اي ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮند. انتخاب گونه هاي گياهي مناسب نقش مهمي در گسترش و پايداري فضاي سبز شهري دارد. ارزيابي عناصر غذايي در انتخاب گونه مناسب جهت كاشت اهميت دارد و مي توان از اين طريق گونه هايي را انتخاب كرد كه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻤﺎمي ﻣﻨابع غذايي ﻣﻮﺟﻮد در خاك، ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎي غذايي خاك را ﻧﯿﺰ جبران كنند. مواد و روش ها: تحقيق حاضر به منظور ارزيابي عناصر غذايي پرمصرف (نيتروژن، فسفر، كربن، كلسيم، منيزيم و پتاسيم) در برگ هاي درختان توت، زبان گنجشك، سرو نقره اي و كاج تهران در دو فصل تابستان و پاييز در چهار منطقه جغرافيايي (بوستان جمشيديه (شمال)، بوستان سرخه حصار (شرق)، بوستان وردآورد (غرب)، بوستان شقايق (جنوب)) شهر تهران انجام شد. همچنين درصد باز جذب عناصر غذايي در چهار بوستان و در سه گونه توت، زبان گنجشگ و كاج تهران اندازه گيري شد. در انتهاي فصل رويش ، برگ هاي سبز بالغ (80 نمونه) و در انتهاي فصل پاييز نيز برگ هاي خزان شده پاي درخت (60 نمونه) جمع آوري و در كيسه هاي زيپ دار كه مشخصات مورد نظر روي آن ها درج شده بود بسته بندي شده و به آزمايشگاه منتقل شدند. برگ ها با آب مقطر استريل شستشو داده شده تا آلودگي ها از بين بروند سپس در آون در دماي 70 درجه سانتي گراد 24 ساعت خشك و بعد آسياب شدند. تجزيه هاي شيميايي با استفاده از دستورالعمل هاي استاندارد انجام شدند. تجزيه وتحليل هاي آماري مانند مقايسه كلي ميانگين ها (تجزيه واريانس يك طرفه) و ميانگين گروه ها (آزمون دانكن) انجام گرفت. يافته ها: نتايج اين تحقيق نشان داد كه ميانگين عناصر غذايي در برگ هاي تابستانه بيشتر از برگ هاي پاييزه است. در بوستان هاي سرخه حصار، شقايق و جمشيديه در برگ هاي تابستانه بيشترين مقادير عناصر غذايي مربوط به عنصر كلسيم (62/66 ميلي گرم در گرم در بوستان شقايق) و در گونه زبان گنجشك ثبت شد. در حالي كه در بوستان وردآورد بيشترين مقدار اين عنصر در گونه توت (68/32 ميلي گرم در گرم) مشاهده شد. در برگ هاي پاييزه نيز در سه بوستان شقايق، جمشيديه و وردآورد بيشترين غلظت عناصر غذايي مربوط به كلسيم (42/66 ميلي گرم در گرم در بوستان شقايق) در گونه توت ثبت شد. در حالي كه در بوستان سرخه حصار غلظت كلسيم در گونه زبان گنجشگ (50/66 ميلي گرم در گرم) ثبت شد. در ارتباط با درصد باز جذب عناصر غذايي در گونه هاي مورد بررسي در بوستان سرخه حصار منيزيم (63/04 درصد) در گونه زبان گنجشك، در بوستان شقايق پتاسيم (52/38 درصد) در گونه توت، در بوستان جمشيديه پتاسيم (63/79 درصد) در گونه كاج تهران و در بوستان وردآورد نيز كلسيم (41/45 درصد) در گونه توت بيشترين باز جذب عناصر غذايي را داشته اند. نتيجه گيري: گونه هاي بررسي شده در اين پژوهش داراي عناصر تغذيه اي متفاوت در برگ هاي تابستانه و پاييزه خود بودند. همچنين اين گونه ها مقادير متفاوتي از هر عنصر را باز جذب كردند. پيشنهاد مي شود در مديريت و برنامه ريزي جنگلداري شهري اين مساله مدنظر قرار گرفته و گونه هاي درختي مورد استفاده، كه عمدتا از گونه هاي درختي اصلي در جنگلداري شهري هستند، بر اساس وضعيت عناصر غذايي طبقه بندي شوند.