مدل سازي رفتار آتش ‌سوزي‌ هاي كنترل‌‎‌ شده و ‌تصادفي در جنگل‌ هاي زاگرس شمالي با تأكيد ‌بر حجم ‌مواد سوختي

مقدمه و هدف: رفتار، گسترش و شدت آتش سوزي جنگل ها به‌اندازۀ زيادي به نوع و حجم مواد سوختني و تغييرپذيري مكاني آن در يك منطقۀ طبيعي و همچنين توپوگرافي و اقليم وابسته است. ارزيابي حجم مواد سوختي در تاج پوشش هاي مختلف جنگلي براي مديريت بحران و پيشگيري از آتش سوزي هاي احتمالي بسيار مهم است. هدف اين پژوهش تعيين مقدار و نوع مواد سوختني و رفتار حريق جنگل هاي زاگرس شمالي در شهرستان سردشت در تراكم هاي مختلف جنگلي است. مواد و روش ها: با توجه به آمار آتش سوزي هاي اخير شهرستان سردشت نسبت به انتخاب مناطق موردبررسي (نلاس و شيومره) بر اساس درصد تاج پوشش مختلف جنگل (تنك، نسبتاً انبوه و انبوه) اقدام شد. در اين پژوهش از قطعه نمونه هاي يك مترمربعي براي اندازه گيري خصوصيات مواد سوختي مانند متوسط ارتفاع پوشش گياهي، حجم سوخت يك، 10 و 100 ساعته، حجم سوخت كل و حجم و عمق لاشبرگ استفاده شد. بررسي رفتار و گسترش آتش سوزي نيز در دو منطقه با استفاده از مدل هاي آتش FlamMap و FARSITE با استفاده از نقشه هاي شيب، جهت، ارتفاع، مدل سوخت و تاج پوشش انجام شد. يافته ها: نتايج نشان داد حجم سوخت ‏كل در اراضي جنگلي موردبررسي 3/9 كيلوگرم در مترمربع است. همچنين بيشترين حجم سوختي يك‌ساعته در اراضي جنگلي انبوه محاسبه شد. بيشترين حجم سوختي 10 و 100 ساعته نيز در اراضي جنگلي با تاج پوشش نسبتاً انبوه مشاهده شد. محاسبۀ درصد محتواي رطوبتي مواد سوختي نيز نشان داد اراضي جنگلي با تاج پوشش انبوه بيشترين مقدار محتواي رطوبتي را ‏بين اراضي جنگلي با تاج پوشش نسبتاً انبوه و تنك دارد. همچنين، مقايسۀ لكه حريق واقعي و نقشۀ گسترش آتش شبيه‌سازي‌شده در منطقۀ نلاس با آتش سوزي غير عمد (داراي تاج پوشش تنك) با ضريب كاپاي 0/83 داراي هم خواني بالايي بوده و مدل توانست توافق قابل‌توجهي با محدودۀ گسترش واقعي حريق داشته باشد. ضريب توافق به دست آمده در منطقۀ شيومره با تاج پوشش انبوه و نسبتاً انبوه به دليل وقوع حريق عمدي و كنترل‌شده توافق 0/05 درصدي را نشان داد. نتيجه گيري: اين يافته ها نشان داد علاوه بر ويژگي هاي مواد سوختني جنگل، علت وقوع آتش سوزي (عمدي و كنترل شده يا تصادفي و غير عمد) نيز در شبيه سازي مناسب رفتار و گسترش آتش مؤثر است. اين نتايج مي تواند در مبارزه با آتش سوزي، مديريت بحران و در بسياري از پژوهش هاي مربوط به بررسي رفتار آتش سوزي و حفاظت و مديريت عرصه هاي جنگلي مورداستفاده قرار گيرد.