پاسخ تنوع زيستي گياهان چوبي و علفي زيرآشكوب به مراحل تحولي جنگل در توده ممرز آميخته، جنگل شصت‌كلاتۀ گرگان

مقدمه و هدف: كسب اطلاعات و شناسايي تغييرات و پويايي بوم سازگان جنگل‌ در مراحل مختلف تحولي به منظور مديريت بهينه، احيا و اصلاح جنگل ها لازم و ضروري است. اين تحقيق با هدف بررسي اثر مراحل مختلف تحولي توده بر روي زادآوري چوبي و پوشش علفي توده ممرز آميخته در دو فصل بهار و تابستان (به دليل شروع فعاليت هاي رويشي تا مرحله رويشي اوج گياهان آشكوب علفي جنگل) در سري دو طرح جنگلداري شصت كلاته گرگان انجام شد. مواد و روش ها: به منظور بررسي مراحل تحولي، پس از جنگل گردشي تعداد سه قطعه‌نمونه نيم هكتاري مستطيلي به ابعاد 50 × 100 متر براي هر مرحله تحولي براساس مشخصه‌هاي ارائه شده توسط لايبوندگوت و كورپل در زمينه الگوي ساختار مراحل و فازهاي تحولي در جنگل‌هاي طبيعي استفاده شد. به منظور مطالعه و بررسي زادآوري چوبي و پوشش علفي تعداد پنج ريزقطعه نمونه (20×20 متر)، يكي از آنها در مركز و چهار ريزقطعه نمونه ديگر در چهار گوشه قطعه‌نمونه پياده شدند. در هر ريزقطعه نمونه نوع و درصد پوشش گونه هاي علفي و فراواني زادآوري ها يادداشت شد. براي بررسي و مقايسه تنوع زيستي در مراحل مختلف تحولي از شاخص هاي تنوع سيمپسون و شانون –وينر و براي محاسبه غنا از شاخص هاي غناي مارگالف و منهينيك و براي يكنواختي از شاخص هاي يكنواختي اسميت ويلسون و Evenness در نرم‌افزار PAST و R (بسته نرم افزاري adiv و تابع specieseve) استفاده شد. يافته ها: نتايج نشان داد كه تعداد گونه هاي علفي و گونه هاي زادآوري در مرحله تخريب بيشتر از مراحل اوليه و اوج مي باشد. شاخص هاي تنوع زيستي پوشش علفي و زادآوري گونه هاي چوبي نشان داد كه مقدار تنوع شانون –وينر و سيمپسون در دو فصل بهار و تابستان در مرحله اوج كمتر از مراحل اوليه و تخريب بود. همچنين بيشترين مقدار شاخص هاي يكنواختي اسميت ويلسون و Evenness نيز در هر دو فصل بهار و تابستان در مرحله اوج مشاهده شد. بيشترين مقدار شاخص غناي منهينيك پوشش علفي در فصل بهار در مرحله اوج مشاهده شد؛ در حالي كه در فصل تابستان بين مراحل مختلف اختلاف معني داري مشاهده نشد. بيشترين مقدار شاخص غناي مارگالف زادآوري گونه هاي چوبي در هر دو فصل نيز در مرحله تخريب مشاهده شد. نتيجه گيري: با استناد به نتايج حاصل از پژوهش حاضر، مي توان بيان كرد كه مراحل مختلف تحولي روي تنوع گونه هاي علفي و تجديد حيات جنگل اثرگذار است؛ بنابراين، پيامدهاي قابل توجهي از مديريت پايدار بر لايه پوشش گياهي وجود دارد كه پيشنهاد مي شود در راهبردهاي مديريت جنگل در آينده مورد توجه قرار گيرد.