تحليل نشانه شناختي بازنمايي مضمون «مرگ» در نگاره‌هاي مكتب هرات و تبريز دوم (مطالعۀ موردي: نگارۀ ‌مرگ سياوش در دو شاهنامۀ بايسنقري و شاه‌طهماسبي)

با مرور مضامين آثار نگارگري مكاتب هرات و تبريز دوم مشخص شد نزديك به صد و پنجاه نگاره به‌صورت مستقيم و غير‌مستقيم به مضمون مرگ اشاره دارند و نمونه‌هاي شاخص آن را مي‌توان در دو شاهنامۀ بايسنقري و شاهنامۀ طهماسبي مشاهده كرد. هدف اين تحقيق مطالعۀ نشانه شناسانۀ نگاره‌هايي منتخب با اين مضمون در دو نسخۀ‌ مصور شاهنامۀ بايسنقري و شاهنامۀ طهماسبي، به‌منظور گام برداشتن در جهت شناختي غني‌تر و عميق‌تر از شاخصه‌هاي فرمي، مضموني و محتوايي نگارگري ايراني بوده است. سؤالات پژوهش عبارت‌اند از 1. نشانه‌هاي زباني و بصري مرتبط با مضمون مرگ، در نگاره‌هاي موردمطالعه، چگونه باهم منطبق شده‌اند؟ 2. آيا مي‌توان به شناختي واحد از چگونگي بازنمايي مضمون مرگ در آثار موردمطالعه دست‌يافت؟ تحقيق حاضر با رويكرد نشانه‌شناسيِ پساساختارگرا و روشي توصيفي ـ تحليلي در جهت پاسخ به اين سؤالات انجام‌شده است. گردآوري اطلاعات با روش كتابخانه‌اي و اسنادي و تحليل آن‌ها كيفي و با استفاده از روش دلفي است كه با كمك مصاحبه‌هاي باز و اكتشافي با پنج نفر از صاحب‌نظران دو حوزۀ نگارگري و نشانه‌شناسي صورت پذيرفته است. نمونه‌هاي موردمطالعه در اين پژوهش به‌صورت موردي و هدفمند انتخاب‌شده‌اند و شامل 2 نگاره با روايتي مشترك و مرتبط با مضمون مرگ هستند. از نتايج اين پژوهش مي‌توان به اين نكته اشاره داشت كه باوجود تفاوت‌هايي در بيان نشانه‌هاي زباني و بصري و نوع انطباق اين نشانه‌ها با يكديگر در نگاره‌هاي موردمطالعه، در بررسي لايۀ شناختي نگاره‌ها سهم شناخت‌هاي مشترك از هر دونگاره قابل‌تأمل بود و بااينكه هنرمندان اين آثار از دو دورۀ مجزا و با آگاهي‌ها و توانايي‌هاي سبكي متفاوت اين آثار را به تصوير كشيده‌اند، هر دو در نمايش مرگي حزن‌انگيز و درعين‌حال جاويدان و اسطوره‌اي موفق بوده‌اند.