مطالعه زمينه‌هاي گسترش و تنوع در هنر تذهيب دوره قاجار

بسياري از مؤلفان و محققان در پرداختن به هنر دوره قاجار، به ويژه تذهيب،  و بستر بسط و نشر آن رغبتي نداشته و چنين عنوان مي دارند كه تذهيب اين دوره، ويژگي هاي خاص و قابل توجهي ندارد. هدف مقاله حاضر، واكاوي زمينه‌هاي گسترش اجتماعي و تنوع تذهيب در دوره قاجار است. در اين مسير به بررسي آثار مذهب دوره قاجار و مطالعه كتب تاريخي، به ويژه سفرنامه، اصناف و تاريخ نگاري‌ها پرداخته شده است. پژوهش حاضر در پي پاسخ به سوالات ذيل است: 1- تاثير و تاثرات بستر اجتماعي بر هنر تذهيب دوره قاجاري كدام است؟ 2-زمينه‌هاي رواج تذهيب و جايگاه آن چيست؟ روش تحقيق، توصيفي و تحليل از منظر اجتماعي  و جمع‌آوري اطلاعات، كتابخانه‌اي و اسناديست. يافته‌ها نشان دارد هنر تذهيب در دوره قاجار با ركود مواجه نشده و شخص شاه، بزرگان، اشراف و مردم عادي علاقه‌مند به داشتن نسخ خطي نفيس بوده  و نيز به دليل رواج سوادآموزي و افزايش روحيه اشرافي‌گري، حجم توليد نسخ خطي در سه گروه كتب ديني، ادبي، علمي و فرهنگي بالا بوده كه اكثرا ارزش هنري قابل توجهي داشته و مورد توجه بسياري از سياحان، سفرا و دلالان نيز بوده است. همچنين مذهبان داراي صنف، جايگاه و ارزش اجتماعي بوده و در زمينه‌هاي جديدي چون قلمدان‌نگاري، حليه و قباله ازدواج نيز براي طبقات اجتماع فعاليت نموده‌اند.