چگونگي نقشمايه اسليمي در حاشيه قالي‌هاي سده دهم ه.ق

با آغاز حاكميت صفويان از قرن دهم ه.ق آفرينش نوآورانه قالي با ساختاري (طراحي و بافت) متفاوت از گذشته در صدسال نخست رقم خورد؛ نظام‌هاي تزئيني حاكم بر ساختار(زمينۀ و حاشيه) قالي‌هاي صفويه، مطالعه حاشيه آن‌ها را ضرورت بخشيده است. اسليمي‌ها از پرتكرارترين نگاره‌ها در قالي‌هاي صفويه و حاشيه آن‌ها هستند. آگاهي و تأمل بر چگونگي بهره‌گيري هنرمندان عصر صفويه از اين نقش در حاشيه قالي‌هاي منطقه‌اي و تأكيد بر الگوهاي اصيل در طراحي حاشيه قالي‌ها، هدف مقاله است و به اين پرسش‌ها پاسخ مي‌دهد: 1. نقشمايه اسليمي در حاشيه قالي‌هاي سده دهم ه.ق از ديدگاه طراحي سنتي قالي در انواع، ساختارهاي تزئيني و جاي‌گيري چگونه است؟ 2. وجه مميزه كاربست نقش اسليمي در حاشيه قالي‌هاي مناطق بافندگي(پنج‌گانه) قرن دهم ه.ق بر چه اساسي است؟ روش تحقيق تطبيقي- تحليلي و گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي است. 22 نمونه قالي سده دهم ه.ق با محوريت كاربرد اسليمي در حاشيه بررسي شد و در پاسخ به پرسش نخست، با تحليل تصاوير خطي حاشيه‌ها انواع پنج‌گانه اسليمي ساده، گل‌دار، ماري و دهان‌اژدري و نظام‌هاي شش‌گانه تزئيني مشتمل بر بازوبندي(قلمداني)، مداخل، اسليمي گل‌دار، بند اسليمي پيچان، قاب اسليمي يا تركيب‌هاي متقارن، اسليمي ماري با تركيب‌بندي آزاد و كاربست آن‌ها در سه بخش مجزاي حاشيه اصلي و فرعي، حاشيه اصلي و حاشيه فرعي مسجل گرديد. در پاسخ به پرسش دوم، بيشترين كاربست انواع اسليمي به قالي‌هاي تبريز و هرات تعلق داشت. نمونه‌هاي تبريز، هرات و قره‌باغ در بهره‌مندي از انواع ساختارهاي تزئيني و قالي‌هاي تبريز، قره‌باغ و كاشان به لحاظ كاربست اسليمي‌ها در هر سه بخش حاشيه سرآمد گرديدند؛ بنابراين حاشيه قالي‌هاي تبريز و هرات در بهره‌مندي از وجوه سه‌گانه مذكور پيشتاز بودند.