نقد و بررسي مفهوم حركت در عرفان كيهاني (حلقه)

حركت يكي از مقولات مهم در فلسفه،كلام و عرفان اسلامي است. اين جايگاه در عرفان با موضوع آفرينش و در نسبت مستقيم با تجلي حق قرار دارد. در عرفان‌كيهاني، مفهوم «حركت» جايگاهي محوري در آفرينندگي و موجديّت حق، تبيين مراتب هستي و توضيح وجه نموداري عالم دارد كه بر مجازي و بي‌اعتباري بودن جهان مادي تأكيد مي‌كند. با توجه به وام‌گيري‌هاي بسيار عرفان كيهاني از عرفان إبن‌عربي در مقولة حركت و تبيين آن، اين مقاله با بررسي حركت در عرفان كيهاني، نحوة اين وام‌گيري و ميزان كاميابي آن را با روش توصيفي ـ تحليلي بررسي كرده است. اگرچه عرفان كيهاني در تبيين مفهوم حركت بسيار متأثر از عرفان إبن‌عربي است، اما در بهره‌برداري از آن و ترسيم چارچوبي دقيق و روشن ناكام مانده است. نبود انسجام در تبيين جهان‌شناختي و روش‌شناختي، كاستي در نسبت مقولة حركت با عشق و تشتّت در تبيين آن؛ هم‌چنين، ابهام در تبيين مرتبه غايي صعود انسان از جملة اين ناكامي‌هاست كه مقولة حركت در عرفان كيهاني را با ابهامات و نواقص بسيار همراه كرده است. كاستي‌هاي محتوايي و روشي متعدد اين جريان سبب‌شده تا هيچ‌گاه قوّت و قدرت لازم براي هم‌جواري با ديگر انديشه‌هاي‌عرفاني را كسب نكند.