خاستگاه‌هاي هرمسي، افلاطوني و افلاطوني ميانه مكاتب گنوسي

مكتب گنوسي، از تأثيرگذارترين مكاتب الهياتي و جريان‌هاي عرفاني و باطني سده‌هاي اوليه پيشامسيحي و پس از آن است كه طريق نجات و رهايي را، مبتني بر شناخت حقيقت الوهيت مي‌داند و برخي از عميق‌ترين انديشه‌هاي معرفتي و فلسفي آن روزگار در حوزه خداشناسي، جهان‌شناسي، انسان‌شناسي و فرجام‌شناسي را در نظام فكري خويش دارد. اين عنوان بر نحله‌هاي كهني اطلاق مي‌شود كه زير اثر هلنيسم يا يوناني‌مآبي پس از اسكندر، ادياني چون يهوديت، مسيحيت و زرتشتي و نيز مكاتب فلسفي و الهياتي آن زمان، از جمله مكاتب هرمسي، افلاطوني و افلاطوني ميانه، به گونه‌ كيش و طريقه عرفاني و تلفيقي گسترده‌اي در آسياي غربي رواج يافت كه در تبادل آراء و انديشه‌ها، از آن اديان و نحله‌ها اثر پذيرفته و بر آنان نيز اثرگذار بوده است. اين مقاله مي‌كوشد تا با بررسي مباني فكري و محورهاي اساسي آموزه‌هاي هرمسي، افلاطوني و افلاطوني ميانه، در موضوعاتي همچون الوهيت و ثنويت موجود در هستي، جهان و فرجام آن، انسان و قرابت او با خداوند، هبوط روح و عروج آن و مفاهيمي از اين دست، به واكاوي و يافتن خاستگاه‌هاي انديشگي جهان‌بيني گنوسي بپردازد و از اين رهگذر، به شباهت‌ها و نيز تفاوت‌هاي اين نظام‌هاي الهياتي با يكديگر دست يابد.