شناسايي عوامل مؤثر بر آلودگي نيترات آبخوان دشت اردبيل با استفاده از روش‌هاي آماري

نيترات يكي از آلاينده‌هايي است كه در بيش‌تر آبخوان‌هاي كشور، آب زيرزميني را تحت تأثير قرار داده است. به‌منظور بررسي رفتار پارامترهاي هيدروژئوشيميايي آب زيرزميني آبخوان دشت اردبيل از نتايج داده‌هاي كيفي 139 چاه كه داراي اندازه‌گيري در دو فصل تر و خشك بودند طي سال آبي 1391-1390 استفاده شد. با استفاده از نرم‌افزار XLSTAT به شناسايي آلودگي و طبقه‌بندي نمونه‌ها به‌كمك روش تحليل عاملي (PCA) و خوشه‌بندي سلسله‌مراتبي (HCA) پرداخته شد. روش تحليل عاملي منجر به استخراج پنج عامل مؤثر بر كيفيت آب زيرزميني با مجموع واريانس 68.09 درصد شد. هم‌چنين نتايج تحليل‌ عاملي نشان داد كه عامل‌هاي اول، چهارم و پنجم ناشي از فرايندهاي زمين‌زاد و عامل‌هاي دوم و سوم ناشي از فرايندهاي انسان‌زاد است. نتايج روش خوشه‌بندي سلسله‌مراتبي نمونه‌ها را در سه گروه كه هر گروه داراي دو زيرمجموعه مي‌باشد قرار داد. نمونه‌هاي مربوط به خوشه يك در بخش‌هاي شمال، شرق، جنوب و قسمت‌هايي از مركز، غرب با كاربري اراضي- باغي، مرتع متوسط و مناطق داراي كشت ديم و هم‌چنين مناطق شهري گسترده شده است. نمونه‌هاي خوشه دوم اغلب در محدوده مركزي، غرب و مناطق شهري آبخوان گسترده شده است كه از لحاظ كاربري اراضي در مناطق با كاربري زراعي- باغي و مسكوني گسترده شده است. نمونه‌هاي خوشه سوم در نواحي جنوب‌غربي و مناطق شهري گسترش يافته است. به‌طور كلي وجود فرايندهاي انحلال و تبادل يوني از يك طرف و هم‌چنين آبشويي كودهاي كشاورزي و توسعه ناقص سيستم فاضلاب‌ در آبخوان از طرف ديگر زمينه را براي آلودگي آبخوان فراهم كرده است.