پژوهش آزمايشگاهي آثار هيدروليكي شكست روگذري سدهاي خاكي همگن تحت سناريوهاي مختلف

شكست روگذري، به‌عنوان محتمل‌ترين علت خرابي در سدهاي خاكي است كه داراي پيچيدگي زيادي بوده و بنابراين بررسي آزمايشگاهي آن، از ديدگاه پژوهشي داراي اهميت زيادي است. مدل‌سازي فيزيكي پديده مذكور در آزمايشگاه هيدروليك مؤسسه تحقيقات آب وزارت نيرو انجام شد و آثار هيدروليكي آن‌ در قالب سه سناريو با مدل مبنا مقايسه گرديد. نتايج حاكي از آن است كه فرايند شكست مدل‌هاي فيزيكي از سه مرحله شروع، توسعه و خاتمه تبعيت مي‌كند كه در تمام آزمايش‌هاي انجام‌شده، مدت زمان مرحله توسعه، طولاني‌تر از مراحل ديگر بود. در سناريوي اول با افزايش قطر ميانگين مصالح پوسته از 0/5 ميلي‌متر به 1/7 ميلي‌متر، 26 درصد افزايش دبي اوج و 14 درصد كاهش زمان شكست رخ داد. سناريوي دوم كه در آن ماندگاركردن آب در درياچه به‌مدت دو ساعت در تراز نزديك به روگذري (به‌منظور افزايش ميزان اشباع شدگي مصالح) بررسي گرديد، حاكي از كاهش دبي اوج به ميزان 15 درصد و كاهش مدت زمان شكست به ميزان 14 درصد بوده است. در سناريوي سوم، با لحاظ‌نكردن كانال اوليه شكست در تاج مدل فيزيكي، افزايش 34 درصدي دبي اوج و كاهش 24 درصدي زمان شكست و الگوي رسوب‌گذاري نامتقارن مشاهده گرديد كه بيش‌ترين اختلاف را با نتايج مدل مبنا نشان داد. محاسبه حجم مصالح فرسايش يافته و جرم آن‌ها از ديگر نتايج مربوط به تعيين الگوي رسوب‌گذاري در اين پژوهش بوده است. اندازه‌گيري همزمان هندسه شكست، هيدروگراف جريان و الگوي رسوب‌گذاري نهايي از دستاوردهاي منحصربه‌فرد پژوهش حاضر است و در مجموع، نتايج به‌دست‌آمده در مديريت پديده شكست سدهاي خاكي مؤثر خواهد بود.