تاريخچه و مفهوم محيط در فلسفه علم پرستاري؛ راهنماي دامنه عملكرد پرستاري: نامه به سردبير

پرستاري به عنوان يك حرفه داراي مفاهيم بنيادين است. مفهوم محيط در عملكردي پرستاري بسيار اثرگذار و كليدي است و تعريف آن براساس فلسفه حاكم بر جوامع معاني متفاوتي مي يابد. همچنين آگاهي از مفهوم محيط نه تنها حيطه عملكرد پرستاري را مشخص مي كند، بلكه به فهم آن نيز كمك مي كند (1). ديدگاه پرستاران در طول زمان نسبت به محيط تغييرات بسيار زيادي داشته است. از نظر Merchant در مورد محيط، سه ديدگاه اگوسنتريك (Egocentric)، هوموسنتريك (Homocentric) و اكوسنتريك (Ecocentric) وجود دارد (2). ديدگاه اگوسنتريك متمركز بر وضعيت‎هاي فيزيكي ضروري مانند هواي تميز، نور، گرما، تغذيه مناسب براي بهبود افراد است. اين ديدگاه، سطح فردي محيط را نشان مي دهد. در ديدگاه هوموسنتريك قوانين سودمند اخلاقي مانند دفع مناسب زباله‏ها در سطح جامعه مورد تاكيد است (سطح اجتماعي). ديدگاه اكوسنتريك بر جنبه هاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي محيط تاكيد دارد. اين ديدگاه ريشه در ديدگاه كل نگر (Holistic) دارد و بر زندگي فرد در جهان با هارموني، تعادل، بهم پيوستگي و شكوفايي متمركز است (سطح جهاني) (3). مفهوم محيط براي اولين بار در پرستاري توسط فلورانس ناينتينگل مطرح شد. به اعتقاد وي كنترل محيط جزء ضروري بازيابي سلامتي است و از طريق تحليل هاي كمي مي توان اصلاحات علمي در محيط انجام داد، زيرا سلامتي انعكاسي از محيط اجتماعي و سياسي است. گرچه اين نظريه‏پرداز به طور مستقيم به واژه محيط اشاره نكرده است ولي عمده فعاليت‏هايش را به بهبود محيط اختصاص داد تا از اين طريق به افزايش سلامت افراد كمك كند. نظريه‏پردازان اوليه پرستاري مفهوم محيط را به خوبي توصيف نكرده اند و نگاه آنان بيشتر به محيط اطراف بيمار محدود بوده است. در نهايت محيط در اواخر سال 1970 به عنوان يكي از متاپارادايم هاي اصلي پرستاري مطرح شد (1). در سال‏هاي 1980 و 1990 پژوهشگران پرستاري شروع به كشف محيط‏هاي مختلف نموده اند. كار آنها تحت تاثير فلاسفه ي شرق، بومي آمريكا و معاصر بود كه براساس تفكرات محيطي، استراتژي هايي جهت كاهش مشكلات محيطي داشتند. در اواسط سال‏هاي 1980 و 1990 پژوهشگران پرستاري ادراكات جديدي از مفهوم محيط داشتند. ايده تفكر Upstream توسط Butterfield به پرستاري معرفي شد. اين واژه به مداخلاتي اشاره دارد كه متمركز بر اصلاح وسيع شرايط اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي است (نوعي تفكرات محيطي). اين ايده توسط پژوهشگران بعدي هم توسعه داده شد تا اينكه Jahn Dixon در سال 2002 ايده تفكر Upstream را در قالب يك مدل يكپارچه (Integrative) توسعه داد. اين مدل چارچوبي را براي حمايت از اين تفكر و پژوهش درباره ارتباط محيط و سلامتي فراهم كرد (4).