واكاوي سبك زندگي در چهار قرن نخست هجري (مطالعه موردي تحليل روايات مكان نظافت در منابع روايي)

واكنش مسلمانان در دوره‌هاي پس از فتوحات اسلامي به پديده‌‏هاي وارداتي مانند نظافت، ‏ نمونه‏‌اي از تغييرات سبك زندگي در چهار قرن نخست هجري است كه در اين پژوهش، از رهگذر روايات اسلامي و گزارش‌هاي تاريخي مورد بررسي قرار گرفته است. توجه گسترده به موضوع نظافت از جمله حمام در آن دوران، نشان‌دهنده آن است كه برخي مفاهيم ناظر به سبك زندگي در چهار قرن نخست، در متن و زمينه فرهنگ مصرف گسترش پيدا كرده و باعث ايجاد تنوع در فعاليت‏‌هاي عمومي مسلمانان گرديده است؛ به‌گونه‌اي كه با دگرگوني ذائقه‏‌ها و ارزش‏‌هاي شخصي، الگوهاي جديدي در زندگي افراد پديد آورده است. از نظر متشرعان و بزرگان ديني، پيدايش شيوه‏‌هاي متمايز در موضوع نظافت بعد از فتوحات اسلامي كه با طبايع فردي و هوس‎هاي مصرفي طبقات متوسط مسلمانان سازگار شده بود، به فروريزي نظام حيا و عفت عمومي منجر مي‏‌گرديد و فرهنگ وارداتي حمام‏‌هاي عمومي، باعث تنزل معيارها و سطوح فرهنگي والاي اسلامي مي‏‌شد و نسل‎هاي جديد را به بي‎مبالاتي فزاينده‏‌اي معطوف مي‏‌نمود؛ از اين رو ترس و نگراني از امكانات فرهنگي بيگانه كه به جوامع سنتي مسلمانان وارد شده بود آنان را به مقاومت برمي‏‌انگيخت؛ با اين حال، امكان گفتگو در استفاده از اين تسهيلات، موافقاني در اين زمينه پديد آورد كه به زندگي ‏غني‏‌تر و پيچيده‏‌تر مي‏‌انديشيدند؛ چنان‌كه براي نمونه متن روايات حمام نشان از آن دارد كه تغييرات سبك زندگي در مواجهه با پديده نوين حمام‏‌هاي عمومي، در چهار قرن نخست به‌تدريج بهبود يافته و احكام سخت‏‌گيرانه نخستين را جز در ارتباط با زنان ملغي كرده است.