پژواك فرهنگ در كلام هستي: خوانش صدرايي تحولات فرهنگ در سايۀ ترابط جهان طبيعت و جهان اجتماعي

ذيل حكمت متعاليه و با تكيه بر «نظريۀ فرهنگي صدرايي» مي‌توان به روش قياسي- برهاني، چگونگي ترابط فرهنگ و جهان طبيعت را تحت ربوبيت الهي تبيين كرد و الگويي براي تبيين تحولات فرهنگي از اين مسير ارائه داد. براساس «نظريۀ فرهنگي صدرايي»، فرهنگ يك جوهر معنايي است؛ بنابراين در تبيين ابعاد ترابط فرهنگ و طبيعت، اين پرسش مطرح مي‌شود كه ترابط انسان، جامعه و طبيعت، چه نقشي در انسداد يا انفتاح معنايي جوامع و شكل‌گيري فرهنگ‌هاي مختلف دارد و اين تحولات معنايي چه بازتابي در جهان طبيعت مي‌يابد. اين مسير نظري روشن خواهد كرد كه تأثيرپذيري فرهنگ از جهان طبيعت به دو سنخ «تكويني و غيرارادي» و «آگاهانه و همراه با قصد و ارادۀ انسان‌ها» قابل‌تقسيم و ذيل عنوان «سايۀ جهان طبيعت بر فرهنگ» قابل‌بررسي است. «بازتاب تكويني و غيرارادي جهان طبيعت در فرهنگ‌ها» در سه سرفصل «بذل و كتمان معنا از سوي جهان طبيعت در ترابط با فرهنگ»، «قهر و مهر عملي جهان طبيعت در ترابط با فرهنگ» و «امتداد اقليم در فرهنگ» قابل‌تبيين است و بازتوليد آگاهانۀ جهان طبيعت در متن فرهنگ، ذيل دو سرفصل «تفسير و نمادسازي (معنابخشي ملهم از جهان طبيعت)» و «بازآفريني فرهنگي صور محسوس مقتبس از جهان طبيعت (صورتگري به معاني)» تبيين مي‌شود. تغييراتي نيز كه از مسير فرهنگ در جهان طبيعت ايجاد مي‌شود، ذيل عنوان «سايۀ فرهنگ بر جهان طبيعت» قابل‌بررسي و ذيل دو عنوان «انعكاس فرهنگ در باطن طبيعت» و «انعكاس فرهنگ در كالبد طبيعت» قابل‌واكاوي است.