بررسي رويكرد تاريخي به اخبار يهوديت و مسيحيت آغازين در قرآن و حديث و دستيابي به نتايج آن بـا تأكيد بر روايات شيعي

در سده‌هاي اخير، كشف آثار نويافته در جهان يهوديت و مسيحيت، به دنبال راه‌يافت رويكرد انتقادي نسبت به درون‌مايۀ كتاب مقدس كه از پيامدهاي عصر روشنگري بود زمينه‌ساز بازنگري در تاريخ و تعاليم اين دو دين شد. در واقع محققان تلاش‌ كردند با استفاده از منابع كشف‌شده، به خوانشي جامع و هماهنگ از اديان مزبور نزديك شوند. در اين بين، اگرچه امكان بهره‌مندي از برخي داده‌ها در منابع اسلامي نيز به‌عنوان مرجعي كارآمد فراهم بوده، تا به امروز چندان التفاتي به آن نشده است. پنداشتي كه هميشه متوجه اين دسته از گزارش‌ها بوده آن است كه بنابر باورداشت رايج مسلمانان، جملگي آن‌ها از مجراي ماورايي دريافت شده و ازهمين‌رو فاقد ارزش تاريخي است؛ بنابراين در اين گره‌گشايي سهمي نخواهد داشت. اين مقاله در گام نخست به قرآن توجه كرده و با تكيه بر روايات،به جايز نبودن رويكرد تاريخي نسبت به آياتش رهنمون شده است؛ آنگاه به سراغ احاديث رفته و امكان رويكرد تاريخي را در آن اثبات كرده است. در اين راستا، همۀ روايات مربوط به تاريخ اديان به صورت نظام‌مند شناسايي و موقعيت آن‌ها فهم و تعيين شد؛ سپس با ابزار گردآوري كتابخانه‌اي استنادي و روش توصيفي‌تحليلي، دلايل و قراين روايي و نيز شواهد تاريخي آن جمع‌آوري گرديد. مطالعۀ حاضر در انتها به چهار ثمرۀ رويكرد تاريخي نسبت به احاديث دست يافت. به نظر مي‌رسد بيان گزارش متفاوت، تأييد درون‌مايۀ كتاب مقدس، تكميل دادۀ موجود در كتب مزبور و انعكاس گزارشي جديد، عمدۀ نتايج رويكرد تاريخي به روايات ادياني است كه در تحقيقات مربوط به كتاب مقدس كارآمد خواهد بود.