اضمار و زيادت حرف «لا» در قرآن با بررسي چالش‌هاي تفسيري آن

حذف و زائدبودن برخي حروف در قرآن كريم ازجمله مباحث چالش‌برانگيز در بين مفسران است. برخي علماي نحو، بين حذف و اضمار فرق قائل مي‌شوند؛ حذف آن است كه اثري از كلمهٔ محذوف در كلام نباشد، برخلافِ اضمار كه در لفظ، پنهان؛ ولي در معنا، مدنظر است. نوشتار حاضر با روش توصيفي‌تحليلي و رجوع به كتب تفسيري درصدد بيان آياتي است كه در آن‌ها حرف «لا» مضمر يا زائد است و سپس اقوال گوناگون نحويان در خصوص آن آيات را بيان مي‌كند و باتوجه‌به بافت و سياق كلام به تحليل و بررسي آن‌ها مي‌پردازد.طبق بررسي كتب تفسيري و آراي نحويان، اضمار حرف «لا» به دو صورت قياسي و سماعي است كه فقط در آيهٔ 85 سورهٔ يوسف، قياسي و در ديگر آيات، سماعي است. در آيات مدنظر، كوفي‌ها به اضمار حرف «لا» و بصري‌ها به تقديرِ مضاف معتقدند. توجه به بافت و سياق كلام، ازجمله موارد مهم در تفسير و فهم متن است. درنظرگرفتن سياق متن در آياتي كه حرف «لا» مضمر است، منجر به تأكيد معناي كلام شده است. همچنين مي‌توان بدون اضمار حرف «لا» به ترجمه و معنايي صحيح از آيات دست يافت. زيادت حرف «لا» در قرآن به‌معناي بيهوده‌بودن آن در كلام نيست؛ بلكه باتوجه‌به سياق متن براي افادهٔ تأكيدِ نفي است.