تحليل الگوي مواجهه فاضل توني با سنت

دربارهٔ مشرب فكري فاضل توني اختلاف است؛ برخي وي را از مجتهدان و علماي اصولي و برخي در شمار اخباريان منصف به شمار آورده‌اند. ريشهٔ اين اختلاف نيز عمدتاً به فتاوا و نوع رويكردش راجع به ظواهر كتاب، حجيت روايات، علم اصول فقه و علم رجال بر مي‌گردد. نگارنده با تحليل فضاي زيستِ فاضل توني نشان داده است كه با آشكارشدن نقاط ضعف الگوي فقاهت مكتب حله در آثار حلقهٔ فكري محقق اردبيلي، الگو‌هاي متعددِ جايگزيني توسط عالمان سدهٔ يازدهم مطرح شد كه البته از ميان آنان نظريهٔ محمدامين استرآبادي توانست در ميان عالمان اماميه مقبوليت يابد. فاضل توني براي جايگزيني با الگوي حلقهٔ فكري محقق اردبيلي در پذيرش روايات، به بازطراحي ديدگاه محقق حلي در المعتبر پرداخت. وي خبر واحد را حجت و عمل به اخبار كتب اربعه را در صورت نبودن روايتي معارض و مخالفت‌نداشتن مشهور جايز مي‌داند، لذا (برخلافِ استرآبادي) علم رجال را كارآمد اما نياز به آن را منحصر در فرض تعارض روايات مي‌داند. البته الگوي اعتبارسنجي روايات از سوي فاضل توني با استقبال جامعهٔ علمي روبه‌رو نشد؛ چراكه عملكرد او تلاشي ديرهنگام بود و الفوائد المدنيه‌ در بين اماميه انتشار يافته و مقبوليتي نسبي كسب كرده بود و نيز آشكارشدن ناكارآمدي نظريهٔ اصالت سند سبب شده بود تا جامعهٔ علميِ اماميه چيزي جز انقلابي علمي را برنتابد.