اثر اكوفيزيوگرافي بر ويژگي هاي كمّي قطر، ارتفاع، سطح مقطع، قطر تاج و مساحت تاج پوشش درختان در جوامع جنگلي كوهستاني (مطالعه موردي: جامعه بلوط – ممرز در جنگل ارسباران)

هدف اكوفيزيوگرافي تحليل جغرافياي زمين و ارتباط فيزيوگرافي با اكوسيستم است. اكوفيزيوگرافي مبنايي براي فرآيندهاي برنامه ريزي براي بررسي ويژگي هاي سيستم هاي زمين با توجه به تعاملات بين فيزيوگرافي زمين و موجودات زنده است. باتوجه به شرايط كنوني اكوسيستم ها و افزايش بلاياي طبيعي و به منظور پايداري اكوسيستم، ارزيابي ويژگي هاي اكوفيزيوگرافيك زمينه اي براي حل مشكلات اكوسيستم ها فراهم مي كند تا خدمات اكوسيستمي با كيفيت تري عرضه شود. با توجه به اهميت نقش محيط در تعيين عوامل مؤثر بر انتشار، پراكندگي و بقاي جوامع جنگلي، پژوهش حاضر با هدف نمايش رابطه بين ويژگي هاي كمّي درختان با عوامل فيزيوگرافي جهت دامنه و ارتفاع از سطح دريا مورد تحليل قرار گرفت. در اين پژوهش از داده هاي نمونه برداري در قطعات نمونه مربعي به ابعاد 100 متر در 100 متر در توده هاي با غالبيت حضور درختان بلوط اوري و ممرز در سه دامنه ارتفاعي از 1200 تا 1600 متر بالاتر از سطح دريا و در دو جهت جغرافيايي شامل شمال شرقي و شمال غربي استفاده شد. براي به حداقل رساندن اثرات عواملي همچون تخريب انساني، توده ها از مناطق كاملاً حفاظت شده، انتخاب شدند. در هر قطعه نمونه قطر برابر سينه، ارتفاع كل و قطرهاي بزرگ و كوچك تاج همه درختان اندازه گيري شدند. مؤلفه هاي سطح مقطع (سانتي مترمربع)، مساحت تاج پوشش (مترمربع) و ميانگين قطر تاج (متر) درختان محاسبه شد. آزمون هاي آماري شامل تحليل واريانس و مقايسه ميانگين ها به روش آزمون توكي در سطح معني داري 0.05 به منظور بررسي اثر ارتفاع از سطح دريا و آزمون t مستقل براي بررسي اثر جهت هاي جغرافيايي با استفاده از نرم افزار R انجام شد. نتايج نشان داد كه ارتفاع از سطح دريا و جهت دامنه بر روي ويژگي هاي قطر برابر سينه و سطح مقطع توده تفاوت معني داري نداشت (0.05 p) اما بر ارتفاع درختان توده، ميانگين قطر تاج و مساحت تاج پوشش توده تفاوت معني داري داشت (0.05≥p). دامنه شمال غربي از نظر همه ويژگي هاي مورد مطالعه شرايط همگن تري داشت، اما تغييرات در دامنه شمال شرقي بيشتر بود و ارتفاع و تاج درختان توده از دره به سمت قله به طور معني داري بيشتر شد (0.05≥p). همبستگي معني داري نيز بين قطر برابر سينه و سطح مقطع و همچنين مساحت تاج و قطر تاج به دست آمد (0.05≥p). عوامل اكوفيزيوگرافي مورد مطالعه شامل ارتفاع از سطح دريا و جهت دامنه بر روي برخي از ويژگي هاي كمّي توده هاي بلوط اوري-ممرز در ارسباران تأثير داشته و درختان به دليل سرشت تمايل به سازگاري با محيط، تحت تأثير اين عوامل تغييرات معني داري نشان داده اند. به اين ترتيب كه در دامنه شمال غربي در هر سه حالت در قله و دامنه و دره همگن تر بودند و در جهت دامنه شمال شرقي از دره به سمت قله درختان از نظر اندازه بزرگتر بودند. اين حالت براي سطح مقطع درختان نيز حاكم بود. اما اندازه تاج درختان كه اجماع مؤلفه هاي مساحت تاج و قطر تاج است، در جهت شمال غربي و در بخش دامنه، درختان تاج بزرگتري داشتند و در جهت شمال شرقي درختان قله از مساحت تاج بزرگتري برخوردار بودند. بررسي تأثير توأم جهت دامنه و ارتفاع از سطح دريا بر ويژگي هاي توده ها نشان داد كه مساحت تاج پوشش درختان و ميانگين قطر تاج همچون تأثير جداگانه هر يك از اين عوامل داراي اختلاف معني داري بود (0.05≥p) و ساير ويژگي ها تفاوت معني داري را نشان ندادند (0.05 p). هدف اكوفيزيوگرافي تحليل جغرافياي زمين و ارتباط فيزيوگرافي با اكوسيستم است. اكوفيزيوگرافي مبنايي براي فرآيندهاي برنامه ريزي براي بررسي ويژگي هاي سيستم هاي زمين با توجه به تعاملات بين فيزيوگرافي زمين و موجودات زنده است. باتوجه به شرايط كنوني اكوسيستم ها و افزايش بلاياي طبيعي و به منظور پايداري اكوسيستم، ارزيابي ويژگي هاي اكوفيزيوگرافيك زمينه اي براي حل مشكلات اكوسيستم ها فراهم مي كند تا خدمات اكوسيستمي با كيفيت تري عرضه شود. با توجه به اهميت نقش محيط در تعيين عوامل مؤثر بر انتشار، پراكندگي و بقاي جوامع جنگلي، پژوهش حاضر با هدف نمايش رابطه بين ويژگي هاي كمّي درختان با عوامل فيزيوگرافي جهت دامنه و ارتفاع از سطح دريا مورد تحليل قرار گرفت. در اين پژوهش از داده هاي نمونه برداري در قطعات نمونه مربعي به ابعاد 100 متر در 100 متر در توده هاي با غالبيت حضور درختان بلوط اوري و ممرز در سه دامنه ارتفاعي از 1200 تا 1600 متر بالاتر از سطح دريا و در دو جهت جغرافيايي شامل شمال شرقي و شمال غربي استفاده شد. براي به حداقل رساندن اثرات عواملي همچون تخريب انساني، توده ها از مناطق كاملاً حفاظت شده، انتخاب شدند. در هر قطعه نمونه قطر برابر سينه، ارتفاع كل و قطرهاي بزرگ و كوچك تاج همه درختان اندازه گيري شدند. مؤلفه هاي سطح مقطع (سانتي مترمربع)، مساحت تاج پوشش (مترمربع) و ميانگين قطر تاج (متر) درختان محاسبه شد. آزمون هاي آماري شامل تحليل واريانس و مقايسه ميانگين ها به روش آزمون توكي در سطح معني داري 0.05 به منظور بررسي اثر ارتفاع از سطح دريا و آزمون t مستقل براي بررسي اثر جهت هاي جغرافيايي با استفاده از نرم افزار R انجام شد. نتايج نشان داد كه ارتفاع از سطح دريا و جهت دامنه بر روي ويژگي هاي قطر برابر سينه و سطح مقطع توده تفاوت معني داري نداشت (0.05 p) اما بر ارتفاع درختان توده، ميانگين قطر تاج و مساحت تاج پوشش توده تفاوت معني داري داشت (0.05≥p). دامنه شمال غربي از نظر همه ويژگي هاي مورد مطالعه شرايط همگن تري داشت، اما تغييرات در دامنه شمال شرقي بيشتر بود و ارتفاع و تاج درختان توده از دره به سمت قله به طور معني داري بيشتر شد (0.05≥p). همبستگي معني داري نيز بين قطر برابر سينه و سطح مقطع و همچنين مساحت تاج و قطر تاج به دست آمد (0.05≥p). عوامل اكوفيزيوگرافي مورد مطالعه شامل ارتفاع از سطح دريا و جهت دامنه بر روي برخي از ويژگي هاي كمّي توده هاي بلوط اوري-ممرز در ارسباران تأثير داشته و درختان به دليل سرشت تمايل به سازگاري با محيط، تحت تأثير اين عوامل تغييرات معني داري نشان داده اند. به اين ترتيب كه در دامنه شمال غربي در هر سه حالت در قله و دامنه و دره همگن تر بودند و در جهت دامنه شمال شرقي از دره به سمت قله درختان از نظر اندازه بزرگتر بودند. اين حالت براي سطح مقطع درختان نيز حاكم بود. اما اندازه تاج درختان كه اجماع مؤلفه هاي مساحت تاج و قطر تاج است، در جهت شمال غربي و در بخش دامنه، درختان تاج بزرگتري داشتند و در جهت شمال شرقي درختان قله از مساحت تاج بزرگتري برخوردار بودند. بررسي تأثير توأم جهت دامنه و ارتفاع از سطح دريا بر ويژگي هاي توده ها نشان داد كه مساحت تاج پوشش درختان و ميانگين قطر تاج همچون تأثير جداگانه هر يك از اين عوامل داراي اختلاف معني داري بود (0.05≥p) و ساير ويژگي ها تفاوت معني داري را نشان ندادند (0.05 p).