نقد نظريه «عدم امكان و عدم صدق گزاره‌هاي تركيبيِ پيشين در ايده آل عقل محضِ كانت» بر اساس حكمت صدرايي

جايگاه خدا و براهين اثبات واجب، يكي از مهم‌ترين مباحثي است كه كانت مي‌بايست بر اساس مباني معرفتي اش، موضع خود را نسبت به آن معيّن كند. كانت، شناخت را تنها در قلمرو امور مادي معنادار مي‌داند، به همين دليل در نظرگاه وي بحث از اموري چون نفس يا خدا كه زمان‌مند و مكان‌مند نيستند، اساساً اشتباه است. او براي نشان دادن اين اشتباه، در بخش ديالكتيك استعلايي كتاب نقد عقل محض، ايده «خدا» را ايده استعلايي عقل محض مي‌نامد و به زعم خود اثبات كرده است كه عقل را نه از راه تجربي و نه از طريق استعلايي، توفيقي براي رسيدن به اين ايده نيست. اين ديدگاه، پيامد چگونگي رويكرد كانت در شناخت‌شناسي و هستي‌شناسي است. كانت در رويكرد شناخت‌شناسي، به تفصيل به امكان و صدق قضاياي تركيبي پيشين مي‌پردازد و بر اين باور است كه امكان دانش‌هاي پيشين در متافيزيك و فيزيك، به امكان قضاياي تركيبي پيشين بستگي دارند. در مقابل اين ديدگاه، ديدگاه فلسفه صدرايي است كه نه تنها قائل به تعطيلي عقل نظري در ما بعد الطبيعه نيست، بلكه بر اين باور است كه بسياري از موضوعات فلسفي، از جمله مسئله اثبات وجود خدا، از طريق به ‌كارگيري صحيح عقل نظري قابل حل است. به نظر ميرسد فلسفه صدرايي هم در بُعد شناخت‌شناسي و هم در بُعد هستي‌شناسي، توانايي رفع تعارض‌ها و مغالطات را از ايدئال عقل محض دارا است. از اين رو در اين نوشتار، كوشيده‌ايم ديدگاه كانت را بر اساس فلسفه صدرايي نقد كرده و اشكالات وي را پاسخ گوييم.