تبيين گستره علم امام با تكيه بر برهان حكمت بر اساس مباني حكمت متعاليه

درك گستره علم امام، نقشي مهم در شناخت امام و جايگاه والايشان دارد.محققين از راه‌هاي مختلف عقلي و نقلي، مسئله علم امام را واكاويده‌اند، اما يكي از راه‌ها و براهيني كه مورد غفلت قرار گرفته و مي‌توان با استفاده از آن گستره علم امام را بررسي نمود، تبيين آن بر اساس برهان حكمت است. براساس ديدگاه حكماي اسلامي در حكمت متعاليه، مراتب وجودي انسان در عالم هستي از مرتبه عقل هيولاني شروع شده و به مرتبه عقل مستفاد ختم مي گردد؛ در اين مرتبه نفس با اتصال به عقل فعال شبيه او بلكه با او يكي مي‌گردد. صور جميع موجودات به صورت انفعالي در عقل مستفاد موجود است؛ همچنان كه در عقل فعال جميع صور موجودات به صورت فعلي وجود دارد. از منظر حكماي الهي كمال نهايي انسان رسيدن به مقام عقل مستفاد است. بر اين اساس، قابليت رسيدن به اين مقام و دستيابي به علمي كه دربرگيرنده همه حقايق عالم به صورت گسترده و بي‌انتهاست براي انسان موجود است. از سوي ديگر، حكمت الهي اقتضاء مي كند كه در عالم تكوين هيچ خلقتي، بيهوده و عبث نباشد؛ زيرا خلقت امر عبث، فعلي قبيح بوده و با حكمت خداوند مخالف است. ظرفيت تكويني و بي‌انتهاي علمي موجود در بشر اگر در هيچ فردي از افراد انساني به فعليت نرسد، مستلزم عبث است. پژوهش حاضر بعد از توضيح و تبيين مقدمات استدلال، نشان مي‌دهد وجود چنين قابليتي در انسان بيهوده نيست؛ زيرا دست‌كم در برخي انسان ها اين قابليت به فعليت رسيده است. امام معصوم مصداق اتم كساني است كه به مقام عقل مستفاد رسيده و داراي علم گسترده و بي‌انتها مي‌باشند.