فوكو در برابر هگل؛ درنگي درباب ديرينه‌ـ‌تبارشناسي و فلسفه تاريخ

فوكو و هگل دو متفكر تأثيرگذار هستند كه بطور بنيادين با مسئله شناخت و تاريخ درگير بوده اند، چنانكه بدون فهمي از جايگاه تاريخ در انديشه اين دو، درك درست انديشه هاي آنها بسيار دشوار بنظر ميرسد. گرچه فوكو بطور پراكنده در آثارش به هگل و تقابل خود با او پرداخته، اما اين مهم را هرگز بگونه‌يي مبسوط روشن نساخته است. با اينهمه، با نگاهي به آثار او و بويژه آنچه او بعنوان ديرينه‌ـ‌تبارشناسي مطرح ميكند، ميتوان تقابلي اساسي بين اين روش و رويكرد هگل به فلسفه تاريخ مشاهده كرد. اين مقاله درصدد آنست كه با خوانش ديدگاه هگل درباب تاريخ بمثابه فلسفه تاريخ، و نيز ديرينه‌ـ‌تبارشناسي، نشان دهد كه چگونه اين دو ديدگاه در تقابل با يكديگر قابل فهم ميشوند. ديدگاه فوكو، با تكيه بر آراء نيچه، با هر گونه متافيزيك يا فلسفه تاريخ كاملاً‌ مخالف است؛ يكي مبتني بر كليت، عقل و غايت شناسي است، و ديگري مبتني بر تكثر، گسست، و نبود هرگونه غايت كلي. همچنين تلاش خواهيم كرد تا روشن گردد كه اين دو متفكر در برخي مسائل، ازجمله مسائل اساسي در نسبت با تاريخ، داراي اشتراكاتي هستند، گرچه به اين مسائل پاسخهايي كاملاً متفاوت داده شده است.