واكاوي انديشه‌هاي جاحظ دربارۀ ترجمه و معنا در كتاب الحيوان

جاحظ، زادۀ سدۀ دوم هجري، از بزرگ‌ترين انديشمندان زمان خود است. او در حوزۀ ترجمه و معنا انديشه‌هاي ژرفي دارد كه به‌خوبي با انديشه‌هاي هم‌سنگ آن در جهان امروز برابري مي‌كند. در اين پژوهش، اين انديشه‌ها باتوجه‌به آن‌چه او در كتاب الحيوان گفته بررسي شده است. بدين منظور، پس از «مقدمه»، جاحظ و به‌طور خاص كتاب الحيوان او معرفي شده، سپس انديشه‌هاي او دربارۀ ترجمه و معنا تحليل شده است. جاحظ، در كتاب مذكور، با استدلالي قوي و روشن، سختي كار ترجمه، توان‌مندي‌هايي كه بايد در مترجم وجود داشته باشد، و دشواري تا سرحد ناممكني ترجمۀ شعر و متون ديني را تبيين كرده است. در الحيوان، جاحظ بر اين باور است كه مترجم بايد به زباني كه از آن ترجمه مي‌كند و زباني كه به آن ترجمه مي‌كند به‌ يك اندازه چيره باشد و دانش مترجم در زمينۀ موضوعي كه ترجمه مي‌كند نيز بايد هم‌سنگ دانش نويسندۀ متن اصلي باشد. چنين ديدگاه‌هايي، از نظر ظرافت و دقت علمي، چيزي كم از ديدگاه‌هاي نظريه‌پردازان و به‌نامان امروز اين حوزه ندارد. هم‌چنين، آن‌چه جاحظ دربارۀ معناي متن گفته گواهي است بر شناخت خوب و دقيقي كه او از لايه‌هاي پيدا و پنهان معناي «متن» داشته است.