بازشناسي شاخصه‌هاي تفسير واعظانه و تمايز آن با ديگر تفاسير

تفسير واعظانه، نخستين گونه شناخته‌شده از تفسير در سده نخست است كه در سده‌هاي پنجم تا دهم رشد چشم‌گيري يافت و مورد استقبال مردم قرار گرفت، اما پس از آن، وارد دوران افول شد؛ تا امروزه ضمن تغيير در برخي از شاخصه‌ها، در قالب تفاسير تربيتي، هدايتي و اجتماعي بازتولد يابد، اما ابعاد اين شيوه تفسيري، همچنان ناشناخته مانده است؛ درحالي كه توجه به تفاسيري توده‌نگر همچون تفسير واعظانه، در كاهش فاصله تفسير با توده مسلمان مؤثر است. تاكنون شاخصه‌هاي تفسير واعظانه به نيكي از ديگر گونه‌هاي تفسيري متمايز نگشته و ملاك دقيقي براي شناخت و تمايز آن ارائه نشده، تا جايي كه حتي بين برخي از محققان، تفسير واعظانه با گونه‌هاي «عرفاني» و «تربيتي- هدايتي» خلط شده است. در پژوهش پيش رو، ضمن تمركز بر شش تفسير واعظانه از فريقين، شاخصه‌هاي تميزدهنده اين گونه تفسيري از ساير گونه‌ها، با روشي توصيفي-تحليلي، ذيل هشت عنوان شناسايي شده كه عبارت‌اند از: تأويل آيات با لطايف و اشارات عرفاني، استفاده از تشبيه، تمثيل و داستان، نگارش به زبان بومي، استفاده از ادبيات ساده در قالب جملات كوتاه، گويش نصيحت‌گونه و خيرخواهانه، استفاده از مفاهيم مرتبط با وعظ در قرآن، استفاده اندرزي از روايات و بالاخره بهره‌گيري اشاري از رموز عددي. تفاسير واعظانه در شاخصه‌هاي فوق با برخي از گونه‌هاي تفسيري اشتراكاتي دارند كه در مقاله تبيين شده است.