اثر تركيب‌هاي كشت مخلوط سه‌گانه تأخيري چغندرقند (Beta vulgaris L.)، نخود (Cicer arietinum L.) و ماش (Vigna radiata L.) بر عملكرد و اجزاي عملكرد

در بوم‌نظام‌هاي كشاورزي، فشرده‌سازي پايدار به‌معناي بهبود خدمات بوم‌نظام‌، افزايش يا حفظ ميزان توليد، همراه با كاهش نهاده‌ها مطرح شده است. كشت مخلوط از جمله نظام‌هايي هستند كه از طريق بالا بردن تنوع و پيچيدگي افزايش پايداري سيستم را به دنبال خواهند داشت. بر اين اساس، به‌منظور بررسي و مقايسه تركيب‌هاي مختلف كشت مخلوط تأخيري سه گونه زراعي چغندرقند (Beta vulgaris L.)، نخود (Cicer arietinum L.) و ماش (Vigna radiata L.) سري‌هاي جايگزيني بر عملكرد و اجزاي عملكرد، آزمايشي در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 95-1394 در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار و شش تيمار انجام گرفت. به‌دليل طولاني بودن دوره رشد چغندرقند دو گونه لگوم (نخود و ماش) به‌عنوان گياه همراه در طول دوره رشد اين گياه كاشته شد. تيمارها شامل نسبت‌هاي مخلوط 75 درصد چغندرقند + 25 درصد لگوم (نخود و ماش)، 50 درصد چغندرقند + 50 درصد لگوم (ماش و نخود) و 25 درصد چغندرقند + 75 درصد لگوم (ماش و نخود) و كشت خالص نخود (C)، ماش (M) و چغندرقند (S) در سري‌هاي جايگزيني بود. تراكم مطلوب براي چغندر شش بوته در مترمربع و براي نخود و ماش 20 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. صفات مورد مطالعه شامل اجزاي عملكرد و عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت در نخود و ماش و براي چغندرقند شامل عملكرد تر و خشك غده، عيار قند و عملكرد قند و نسبت برابري زمين بود. نتايج نشان داد كه اثر تركيب­هاي كشت مخلوط بر اجزاي عملكرد و عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك نخود و ماش معني­دار (0.05≥p) بود. همچنين در مورد صفات مورد مطالعه چغندرقند نيز به‌جز صفت وزن خشك غده كه در سطح احتمال پنج درصد معني‌دار بود، ساير صفات در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. نتايج نشان داد، بيشترين عملكرد دانه نخود مربوط به تيمار خالص (C) (با 2912 كيلوگرم در هكتار) بود و بالاترين عملكرد ماش را تيمار خالص (M) (با 1247.83 كيلوگرم در هكتار) به خود اختصاص داد. همچنين در مورد عملكرد غده تر چغندر نيز بالاترين مقدار عملكرد را تيمار خالص ( (S(با 65242 كيلوگرم در هكتار) دارا بود. ارزيابي نسبت برابري زمين نشان داد كه بالاترين LER را نسبت 75 درصد لگوم (نخود و ماش) و 25 درصد چغندرقند به‌ميزان 1.53 به خود اختصاص داد و كمترين آن را نسبت 25 درصد لگوم (نخود و ماش) و 75 چغندرقند به‌ميزان 0.61 دارا بود. بنابراين، مي‌توان نتيجه گرفت كه استفاده از نظام‌ كشت مخلوط چغندرقند با لگوم‌ اثربخش بوده و به‌عنوان راهكار مناسبي در راستاي توليد چغندرقند و لگوم نسبت به نظام‌هاي تك كشتي مي‌باشد.