روايت كاتبانه در نسخه‌هاي خطي ديوان حافظ (با تكيه بر اشتياق‌نامه‌ها)

در كنار تلاش‌ها براي تصحيح متن و نزديك‌شدن به صورت اصيل آن، مسئله‌ ديگري اهميت مي‌يابد و آن بررسي نسخه‌هاست كه درواقع متن‌هاي متكثر و حاصل بازآفريني‌هاي كاتبانه است. دگرساني‌هاي موجود در نسخه‌ها در عوامل مختلفي ريشه دارند و بي‌ترديد تكوين بسياري از آنها خارج از اختيار كاتبان بوده است؛ اما سرانجام با عبور از صافي ذهن كاتب ايجاد شده‌اند. اين دگرساني‌ها جولانگاه تغييراتي هستند كه انتظام مي‌يابند و روايت كاتبانه را بازمي‌نمايند. روايت كاتبانه حاصل بازي با گفتمان‌ها و تضعيف يا تقويت آنهاست. كاتبْ گزينشگر نهايي متن از ميان دو يا چندگانگي‌هايي است كه از دو جا نشأت مي‌گيرند: الف) نسخه‌ها و شيوه‌هاي كتابت؛ ب) زمينه‌هاي اجتماعي و فرهنگي. در اين پژوهش، قلمرو «عشق مجازي» ازنظر تغييرات گفتمانيِ كاتبانه بررسي مي‌شود. از جلوه‌گاه‌هاي عشق مجازي، درونمايه‌ فراق زمينه‌ معنايي اشتياق‌نامه‌ها را تشكيل مي‌دهد و ازنظر صورت، به نگارشِ نامه نزديك‌اند. بعضي از نسخه‌هاي ديوان حافظ با حضور و غيبت اشتياق‌نامه‌ها جايگاه گفتماني متن را تغيير داده‌اند. در اين مقاله با معرفي اين نسخه‌ها، كوشيده‌ايم تا نشان دهيم عملكرد نسخه‌ها در اين باب وابسته به جامعه‌ گفتماني‌اي است كه در آن پديد آمده‌اند.