تحليل جامعه‌شناختي قصۀ «خيشخانۀ هرات» از تاريخ بيهقي (براساس نظريۀ «كنش متقابل نمادين»)

تاريخ بيهقي يكي از متون تاريخي است كه ابوالفضل بيهقي آن را نوشته است. اين كتاب دربردارنده‌ اطلاعات دقيق و درستي از دورۀ غزنويان است. «خيشخانۀ هرات» يكي از حكايت‌هاي موجود در اين كتاب است كه به چگونگي ارتباط سلطان محمود با فرزندش مسعود مي‌پردازد. كاربست نظريۀ «كنش متقابل نمادين» در اين حكايت موجب مي‌شود تا با بررسي ارتباطات كلامي و غيركلامي ميان شخصيت‌ها، شناخت و درك دقيق‌تري از اوضاع و احوال دربار غزنوي و زندگي روزمرۀ آنها، در اختيار مخاطب قرار گيرد. نظريۀ «كنش متقابل نمادين» با تأكيد بر موضوع نمايش و تظاهر، ظرفيت‌هاي جديدي را در حوزۀ تعاملات و ارتباطات انساني معرفي مي‌كند. پيش‌فرض اين است كه وجود متغيرهايي مانند «نمايش دروغين»، «ايدئال‌سازي»، «رازآميزي»، «تباني‌تيمي»، «تزوير»، «چندخويشي»، «حفظ كنترل نمايشي»، «كنش و واكنش» در حكايت يادشده، كاربست نظريۀ «كنش متقابل نمادين» را باورپذير مي‌كند. تحليل اين متغيرهاي جزوي در «خيشخانۀ هرات» مي‌تواند نمادي از يك واقعيت فراگير و كلان جامعه‌شناختي تلقي شود كه نشان‌دهندۀ فضاي ناپايدار فرهنگي و اجتماعي و همچنين پنهان‌كاري و رازآميزي، تفتيش، تظاهر، بي‌انسجامي و بي‌اعتمادي بسيار در دوره و دربار غزنويان است. در اين مقاله با تحليل كيفي و توصيفي تلاش مي‌شود تا نشانه‌هاي جامعه‌شناختي موجود در اين حكايت بررسي شود.