تأثيرات حقوق بشر بر نظام مسئوليت بين‌المللي دولت‌ها

حقوق بشر پس از جنگ جهاني دوم، نظام حقوق بين‌الملل را به‌كلي متأثر ساخت و تغييرات عمده‌اي را در آن به‌وجود آورد. از جمله تغييرات ساختاري ناشي از ظهور حقوق بشر، تغيير عمده در نظام مسئوليت بين‌المللي دولت‌ها بوده است. رد پاي اين تغييرات را مي‌توان در آراي ديوان‌هاي بين‌المللي و طرح مسئوليت بين‌المللي دولت مصوب 2001 جست‌وجو كرد؛ با بررسي اين منابع، سه دستۀ عمده از تحولات نظام مسئوليت بين‌المللي پديدار مي‌شود؛ نخست «تحول در عناصر مقوم عمل متخلفانۀ بين‌المللي»، دوم «تحول در رابطۀ ميان دولت‌هاي متخلف و زيان‌ديده» و سوم «اقدام‌هاي متقابل دولت‌هاي غيرزيان‌ديده». در بررسي مورد نخست، صرفاً اتكا به «نقض تعهد» به‌منظور «احراز عمل متخلفانه» كفايت مي‌كرد و بر همين مبنا «خسارت مادي» از عناصر مقوم «عمل متخلفانۀ بين‌المللي» حذف شد. در مورد دوم نيز دوسويگي رابطۀ دولت‌هاي متخلف و زيان‌ديده، در برخي موارد جاي خود را به رابطۀ ميان دولت متخلف و جامعۀ بين‌المللي در كل داد. همچنين پيرو دو مورد اول، با از ميان رفتن «دوسويگي» و «خسارت مادي»، حق بر «اقدام‌هاي متقابل توسط دولت غيرزيان‌ديده» بروز يافت، به اين معنا كه دولت غيرزيان‌ديده نيز مي‌تواند دست به اقدام‌هاي متقابل در برابر دولت متخلف بزند.