بررسي الگوي «شهودگراي اجتماعي» جاناتان‌ هايت براساس انديشه آيت‌الله مصباح يزدي

يكي از مباحث چالش‌برانگيز در حوزه روان‌شناسي اخلاق، «فرايند ذهني و عوامل مؤثر بر قضاوت اخلاقي» است. رويكردهاي گوناگون روان‌شناسي طي قرن گذشته، نگاه‌هاي متفاوتي ارائه داده و هريك بر تأثير عامل خاصي تأكيد داشته ‌است. يكي از الگو‌‌هاي اخير كه توسط روان‌شناس معاصر جاناتان‌ هايت طراحي شده، الگوي «شهودگراي اجتماعي» است. متفكران نظرات متفاوتي درباره اين الگو طرح نموده‌اند كه موجب شده است به يكي از جنجالي‌ترين موضوعات روان‌شناسي اخلاق تبديل شود. با توجه ‌به اينكه فيلسوف معاصر، آيت‌الله مصباح يزدي، به جنبه‌هاي روان‌شناسي اسلام نيز توجه داشته‌، اين مقاله كوشيده است الگوي «شهودگراي اجتماعي» را با توجه‌ به انديشه‌هاي ايشان بررسي كند. روش تحقيق توصيفي ـ تحليلي بوده و گردآوري داده‌ها با مراجعه به آثار ايشان صورت ‌گرفته است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه در نقد الگوي «شهودگراي اجتماعي»، مي‌توان عواملي همچون ناديده‌ گرفتن بعد فرامادي انسان، بي‌توجهي به عنصر اختيار، تقليل عوامل مؤثر بر قضاوت اخلاقي به فرهنگ و عوامل زيستي و غريزي، تعريف نادرست «دستگاه تحريكي» ذيل «دستگاه ادراكي»، مغالطۀ «سرعت در قضاوت و نفي استدلال»، و سوگيري در انتخاب معماها را مطرح كرد.