روش برخورد با مخالفان از منظر اخلاق اسلامي

يكي از مسائل چالش‌انگيز اخلاق اجتماعي، مسئله برخورد حكومت اسلامي با مخالفان داخلي است. هدف مقاله پيش‌رو از بررسي اين مسئله، ارائه معيار جامع و صحيح به حاكمان، براي برخورد با مخالفان داخلي است. روش اين مقاله، توصيفي ـ تحليلي همراه با تكنيك اسنادي و كتابخانه‌اي است. به اين منظور ابتدا مراد از حكومت و مخالف آن و سپس انواع مخالفان مطرح شده و پس از اثبات اصل برخورد با مخالف توسط حاكمان، به روش‌هاي برخورد با مخالفان در منابع اخلاق اسلامي (به‌صورت مشخص قرآن و سنت) پرداخته شده است. يافته اصلي اين پژوهش رسيدن به يك اصل كلي و فراگير از ميان شواهد متعدد در قرآن و سنت است. اين معيار فراگير، برخورد هدايتي حاكم، به صورت مرحله‌اي است. اين مراحل، شامل روش‌هاي‌ متنوعي مي‌شود. در پي تنوع روش‌ها، لحاظ تفاوت ميان مخالفان و يكسان نديدن آنها ضروري است. اين روش‌ها عبارت‌‌اند از: مدارا، قاطعيت كلامي و قاطعيت فيزيكي و جهاد.