مطالعۀ جامعه‌شناختي اثر طايفه‌گرايي بر نزاع جمعي فراتحليل پژوهش‌ها

نزاع جمعي به معناي درگيري فيزيكي و تنش اجتماعي بين بيش از دو نفر به‌صورت گروهي، ايلي-طايفه و جمعي بوده و جزء جرائم كيفري محسوب مي‌شود. جوامع داراي بافت شديد عصبيت گروهي، سلسله‌مراتبي، جمعي و ايلي-طايفه‌اي، شاهد اين‌گونه نزاع‌ها به دليل شرايط اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي هستند. ميانگين نزاع جمعي استان‌هاي كشور بين بازه زماني 1390 الي 1402 به دليل ناهمگوني قومي؛ بافت ايلي-طايفه‌اي؛ سرمايه اجتماعي محدودكننده (منفي)؛ كاهش منابع توسعه‌اي (بحران فضاي كسب‌وكار اجتماعي و تقابل خشن جامعه با منابع طبيعي) و تصور خيرمحدود (فرسايش منابع توليدي، كميابي منابعي مانند زمين، قدرت و ثروت) روند افزايشي داشته كه ساختار اجتماعي طايفه‌گرايي-ايلي در ظهور و تشديد آن (در كنار عوامل فوق) نقش مهمي را ايفا مي‌كند. بر اين اساس هدف اصلي پژوهش مطالعۀ جامعه‌شناختي اثر طايفه‌گرايي بر نزاع‌هاي جمعي در استان‌هاي كشور است.روش پژوهش؛ به دليل ماهيت آن از نوع فراتحليل كمي (نرم‌افزار CMA2) است. با جستجوي «نزاع جمعي» در پايگاه علمي نورمگز، مگ‌ايران، ايران داك و مركز اطلاعات علمي جهاد دانشگاهي، از جامعه آماري 56 سند، با تكيه‌بر ملاك ورود و خروج؛ به روش غيراحتمالي-تعمدي 30 سند پيمايشي دربازه زماني 1387 الي 1401 جهت تحليل و ارزيابي انتخاب شدند.نتايج نشان مي‌دهد كه طايفه‌گرايي بر گرايش به نزاع جمعي تأثير معني‌داري داشته و با افزايش شدت طايفه‌گرايي-ايلي، گرايش به نزاع جمعي نيز افزايش‌يافته و مقدار اثر نهايي آن 0.46 است. هرچه در استان‌هاي كشور شدت طايفه‌گرايي بيشتر باشد، به همان ميزان احتمال وقوع نزاع جمعي در آينده نيز بيشتر خواهد بود. همچنين آزمون تعديل‌گر Q نشان مي‌دهد كه هويت قومي، محل زندگي و سطح توسعۀ استان‌ها با نزاع جمعي رابطۀ معني‌داري داشته است.طبق نتايج پژوهش؛ جهت كاهش و كنترل نزاع جمعي در استان‌هاي كشور برحسب شرايط فرهنگي، جغرافيايي و اجتماعي آن، بايد به آگاهي‌بخشي از طريق ارتقاي سرمايۀ فرهنگي و رسانه‌هاي جمعي، حل نيازهاي اجتماعي-اقتصادي، تقويت مكانيسم بازدارندگي-كنترلي (بومي و رسمي)، مديريت منابع توسعه‌اي (آب، مراتع، زمين و شرايط كسب‌وكار بومي) و اصلاحات فرهنگي –اجتماعي با حفظ ارزش و هنجارهاي آن محيط اقدام كرد.