نقش شاخص‌هاي اقتصاد رانتي در گسترش محله‌ها و سكونتگاه‌هاي غيررسمي (مطالعۀ موردي: منطقۀ 14 كلان‌شهر اصفهان)

رانت به هر نوع درآمدي گفته مي‌شود كه بدون سرمايه‌گذاري اجتماعي يا فعاليت مولد و متقابل تأمين شود و از انواع درآمدهاي وابسته به رانت از فروش مواهب و منابع طبيعي به‌دست مي‌آيد. اكنون آنچه كلان‌شهرهاي ايران به‌خصوص اصفهان با آن مواجه‌اند، سكونتگاه‌هاي غيررسمي است كه يكي از عوامل اصلي آن رانت‌هاي اقتصادي است. با توجه به افزايش الحاق نقاط روستايي در منطقۀ 14 اصفهان در دهه‌هاي اخير كه يكي از دلايل آن رانت بوده است، پژوهش درصدد پاسخ به اين مسئله است كه اقتصاد رانتي چه نقشي در شكل‌گيري سكونتگاه‌هاي غيررسمي در منطقۀ 14 اصفهان ايفا كرده است. در اين راستا اين سؤال مطرح شد كه كدام‌يك از عناصر اقتصاد رانتي در شكل‌گيري سكونتگاه‌هاي غيررسمي در منطقۀ مورد مطالعه از اهميت بيشتري برخوردارند. هدف بررسي آن بود كه بدانيم كه از ميان عوامل اقتصادي، عوامل قانوني، عوامل سياسي-مديريتي و عوامل اجتماعي، كدام‌يك در گسترش سكونتگاه‌هاي غيررسمي منطقۀ 14 أصفهان تأثير بيشتري مي‌گذارند.روش جمع‌آوري اطلاعات اسنادي و ميداني است. براي استخراج شاخص‌هاي اقتصاد رانتي و بيان ادبيات پژوهش از روش اسنادي، و براي جمع‌آوري داده‌هاي مورد نياز براي بررسي شاخص‌ها از روش ميداني استفاده شده است. نمونه‌گيري براي جامعۀ نمونه متخصصان (اعضاي هيئت‌علمي و دانشجويان دكتري با رسالۀ مرتبط) و كارشناسان به‌صورت گلوله‌برفي و براي مديران شهري به‌صورت تصادفي ساده انجام شده است.يافته‌ها با آزمون تعقيبي توكي نشان مي‌دهد در بين شاخص‌ها و سنجه‌هاي اقتصاد رانتي تفاوت معناداري وجود داشته است. در اين راستا شاخص‌هاي تن درندادن مديران سطوح مياني و پاييني به اجراي قوانين در جهت ايجاد رانت (عوامل قانوني)، شاخص افزايش درآمد ناشي از تراكم‌فروشي (عوامل اقتصادي)، تداخل عملكردي و سازماني (عوامل سياسي-مديريتي) و كاهش ويژگي انسان‌محوري فضاها (عوامل اجتماعي) از بيشترين اهميت در گسترش سكونتگاه‌هاي غيرسمي منطقه 14 شهر اصفهان برخوردار است.نتايج نشان داد مهم‌ترين عامل مؤثر بر گسترش سكونتگاه‌هاي غيررسمي از ديدگاه اقتصاد رانتي، شاخص اقتصادي است. همچنين پيامدهاي ناخواسته از جمله سودجويي مالكان و ساخت‌وسازكنندگان در گسترش سكونتگاه‌هاي غيررسمي مؤثر است. اقتصاد رانتي در ابعاد قانوني و مديريتي و اجتماعي نيز پيامدهايي منفي نظير گتوسازي‌هاي اجتماعي را دارد.