فرصت‌ها و چالش‌هاي سكونتگاه‌هاي غيررسمي شهر ساوه با استفاده از مدل سوات (SWOT)

در شهر معاصر ايراني، به‌خصوص كلان‌شهرها و شهرهاي صنعتي كه جاذبه‌هاي بيشتري براي جذب جمعيت دارند، شاهد شكل‌گيري وسيع‌تر سكونتگاه‌هاي غيررسمي هستيم. در خصوص تعداد سكنه اين نواحي در زمان حاضر  براساس آمارهاي رسمي حداقل 13 ميليون و با احتساب بافت‌هاي ناكارآمد شهري (شامل بافت‌هاي فرسوده، مركزي شهرها و روستاهاي ادغام‌شده در بافت‌هاي شهري) 22 تا 25 ميليون نفر ساكن هستند. اين مسئله در گزارش رصد شوراي اجتماعي در صدر و در مصاحبه رئيس سازمان بهزيستي كشور در خرداد 1401 با خبرگزاري ايسنا بيان شده كه «حاشيه‌نشيني يكي از پنج مسئله مهم و اساسي كشور است». حاشيه‌نشيني معلول عوامل و شرايط متعددي است كه اغلب از شهري به شهر ديگر، برخي علل و عوامل پررنگ‌تر يا كم‌اثرتر هستند. در اين بين، شهرهاي صنعتي ايران مانند ساوه، اراك، قزوين و اصفهان به‌دليل نياز به نيروي كار فراوان و عموماً غيرماهر در مقايسه با شهرهاي هم‌اندازه با چالش‌هاي بيشتري در اين زمينه مواجه‌‌اند. به گفته بيشتر مسئولان شهر ساوه، حاشيه‌نشيني در اين شهر به‌دليل مهاجرپذيري شديد شهر كه ناشي از صنعتي‌بودن ساوه، موقعيت مواصلاتي خاص و ... است، در سال‌هاي اخير روند افزايشي سريع را تجربه كرده است. در اين بررسي از روش‌هاي مختلف ازجمله مشاهده، اسنادي و مصاحبه‌هاي عميق با اطلاع‌رسانان كليدي با استفاده از مدل swot بهره برده شد. داده‌هاي به‌دست‌آمده نشان مي‌دهند طي دهه‌هاي اخير جمعيت شهر ساوه به‌صورت مستمر درحال رشد بوده و سهم مهمي از اين رشد متعلق به مناطق اسكان غيررسمي بوده است؛ به‌طوري‌كه اين شكل از سكونت به‌صورت نعل اسبي شهر را در محاصره خود در آورده است و جمعيتي بيش از 70 هزار نفر، يك سوم مساحت شهر را در قالب 22 محله حاشيه تشكيل مي‌دهند. از چهار بعد نهادي، تاريخي، طبيعي و انساني در اين مناطق، فرصت‌هاي درخور توجه براي بازآفريني شهري و اجراي پروژه‌هاي محرك توسعه يا پرچم مانند مجموعه عمارت حاكم به‌صورت بالفعل يا موزه انار در عباس‌آباد به‌صورت بالقوه وجود دارند. در عين حال، تهديدها و چالش‌هاي بسياري (مسكن، بهداشت محيط، فقر و ...) نيز در اين مناطق براي دستيابي به شهر قابل زيست و با شاخص‌هاي پايدار وجود دارند.