مقايسه ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي و هيدروژئولوژيك چشمه هاي كارستي مناطق غربي و شرقي استان ايلام، ايران

چشمه هاي كارستي در مناطق غربي و شرقي استان ايلام ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي متفاوتي دارند. اين چشمه ‌ها در مناطق غربي داراي آب گوگردي، گرم و اغلب با شوري بالا هستند، در صورتي كه در مناطق شرقي شيرين و سرد مي ‌باشند. به منظور مقايسه و تعيين عوامل موثر بر ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي اين چشمه ‌ها بررسي ‌هاي زمين ‌شناسي، هيدروژئولوژي، هيدروژئوشيمي و ايزوتوپي انجام گرفت. پايش چشمه ‌ها به مدت دو سال به طور ماهانه شامل اندازه‌گيري دبي، دما، اسيديته، ميزان گاز سولفيد هيدروژن و اكسيژن محلول در محل و سنجش غلظت يون هاي اصلي انجام شد. سنجش ايزوتوپ ‌هاي پايدار دوتريوم (2H) و اكسيژن 18 (18O) نيز در دو دوره خشك و مرطوب به منظور تعيين منشاء آب چشمه‌ها انجام شد. بررسي ‌هاي صحرايي نشان داد كه زمين‌شناسي مناطق شرقي و غربي استان ايلام متفاوت است. در مناطق غربي گسل ‌هاي عميق اثر كرده‌اند و برخي سازندهاي آهكي تغيير رخساره داده‌اند و حاوي بخش انيدريتي مي‌باشند. در مناطق غربي گسل ‌هاي عميق باعث ارتباط هيدروليكي سازندهاي آهكي كارستي با سازندهاي تبخيري قديمي و زيرين شده اند. نسبت ‌هاي Na/Cl، SO4/Cl و TDS/Br نشان داد كه منشاء شوري آب چشمه هاي گوگردي و گرم، انحلال سازندهاي تبخيري است و با شورابه ‌هاي نفتي منطقه ارتباطي ندارد. ايزوتوپ ‌هاي پايدار دوتريم و اكسيژن 18 چشمه ‌هاي گرم و گوگردي منشاء اين چشمه ‌ها را ريزش هاي جوي منطقه نشان مي‌دهد. منشاء گاز سولفيد هيدروژن (H2S) اين چشمه‌ها، فعاليت باكتري ‌هاي احياء كننده سولفات تشخيص داده شد. طبق هيدروگراف چشمه ‌ها، بارش باران در فاصله زماني كمتر از يك ماه بر افزايش آبدهي چشمه ‌هاي آب شيرين و سرد اثرگذار است، در صورتي كه در چشمه ‌هاي گوگردي و گرم حدود دو ماه پس از بارش افزايش آبدهي مشاهده مي‌شود. به عبارت ديگر آب‌هاي نفوذي تغذيه كننده چشمه ‌هاي گوگردي چرخش عميق دارند. بنابراين دماي بالاي آب چشمه ‌هاي مناطق غربي به دليل چرخش عميق آب‌هاي نفوذي حاصل از ريزش هاي جوي در امتداد گسل ‌ها مي ‌باشد.