تمركز، غلظت فلزات سنگين، كاني‌شناسي و ريخت‌شناسي ذرات معلق 2.5 ميكرون (PM2.5) در نواحي مركزي شهر تهران (مطالعه موردي ميدان هفت‌تير)

هدف از اين پژوهش تعيين تمركز، غلظت فلزات سنگين و بررسي كاني‌شناسي-ريخت شناسي ذرات PM2.5 جمع‌آوري شده از ايستگاه سنجش آلودگي هوا در ميدان هفت‌تير (مركز تهران) است. براي اين منظور ذراتPM2.5  به كمك دستگاه نمونه‌گير كم‌حجم و در طي مدت 5 ماه (ارديبهشت – شهريور 1398) بر روي فيلترهاي تفلوني جمع‌آوري گرديد. غلظت فلزات در نمونه‌ها پس از هضم آن‌ها در اسيد توسط دستگاه جذب اتمي اندازه‌گيري گرديده و سپس از طريق روابط استاندارد به غلظت بر حسب ميكروگرم بر مترمكعب تبديل شدند. بر اساس نتايج به دست آمده تمركز ذرات PM2.5 در خردادماه بيشتر از ساير ماه‌ها بوده و بالاتر از مقدار مجاز μgm−3 10 قرار مي‌گيرد و سطح آلودگي نيز در همه ماه‌ها در رده آلودگي شديد تا شديداً بالا است. از نظر غلظت فلزات سنگين تغييرات در همه ماه‌هاي نمونه‌برداري تقريباً مشابه بوده و از روند Zn Ni Pb Cr Cu Cd  تبعيت مي‌كند. غلظت دو  فلزPb  و Cr در ذرات كمتر از حد مجاز سازمان بهداشت جهاني و ميانگين غلظت دو فلز Cd و Ni در نمونه‌ها بالاتر از استاندارد سازمان حفاظت محيط‌زيست آمريكا قرار مي‌گيرد. محاسبه ضريب غني‌شدگي و روش تحليل مؤلفه اصلي نشان داد كه كروم احتمالاً منشأ زمين زاد، كادميم و روي داراي منشأ عمدتاً انسان‌زاد و سه فلز ديگر سرب، مس و نيكل داراي هر دو منشأ طبيعي و انسان‌زاد هستند. تصاوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي نشان داد كه ذرات PM2.5  به صورت بي‌شكل يا نامنظم، ميله‌اي شكل، نامنظم كروي، كاملاً كروي، ورقه‌اي و همچنين به صورت اگرگاتهاي بلند زنجيره يا بلورهاي منفرد مشاهده مي‌شوند. بر اساس مطالعات پراش پرتوايكس كاني‌هاي رسي (كانديت و ايليت)، كوارتز و كلسيت به عنوان كاني‌هاي اصلي، كاني‌هاي ژيپس و دولوميت به عنوان كاني‌هاي فرعي و كاني‌هاي وزتيت و هاليت به عنوان فازهاي كانيايي كمياب شناسايي گرديدند.