ارزيابي تنوع مورفولوژيكي و ژنتيكي جمعيت‌هاي Pulicaria gnaphalodes در بخشي از جنوب شرق ايران

هدف: گياه دارويي و معطر Pulicaria gnaphalodes (Vent.) Boiss معروف به گياه كك كش يكي از گسترده‌ترين گونه‌هاي بياباني است كه به‌صورت وحشي در مناطق وسيعي از ايران رشد مي‌كند. اين گياه منبع فلاونوئيدها و ترپن‌ها است كه در طب سنتي كاربرد‌هاي متعددي دارد. با توجه به اهميت دارويي اين گياه، هدف اين تحقيق بررسي و مقايسه كارايي نشانگرهاي مولكولي و مورفولوژيكي در تفكيك جمعيت‌هاي آن بودمواد و روش‌ها: در اين پژوهش 20 جمعيت از اين گونه از استان‌هاي كرمان، فارس، يزد و هرمزگان جمع‌آوري و تنوع ژنتيكي آنها با استفاده از 10 صفت مورفولوژيكي و 25 آغازگر ISSR مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نمونه‌گيري براي استخراج DNA در بهار و نمونه‌گيري براي بررسي‌هاي مورفولوژيكي در انتهاي فصل رشد در تابستان انجام شد.نتايج: در بررسي تنوع ژنتيكي بين جمعيت‌ها، در مجموع 150 نوار تكثير شد كه از اين تعداد 139 مورد آن (92.67 درصد) چند‌شكل بودند. ميانگين تعداد آلل‌هاي موثر (Ne) و هتروزيگوسيتي مورد‌ انتظار (uHe) به‌ترتيب 1.47 و 0.288 بود. دندروگرام رسم شده با استفاده از روش Wards، اين تجزيه جمعيت‌ها را به دو گروه اصلي تقسيم نمود. خوشه‌ كوچك‌تر شامل جمعيت‌هاي 15، 18 و 19 بود و ساير جمعيت‌ها در خوشه بزرگ قرار گرفتند. ارتباط ضعيفي بين الگوي تنوع ژنتيكي جمعيت‌ها و داده‌هاي GIS مشاهده شد. نتايج حاصل از تجزيه به عامل‌ها براي صفات مورفولوژيك نشان داد كه سه مؤلفه اصلي (مولفه‌هاي زايشي، سطح برگ و رويشي) با مقادير ويژه بيش از يك، 69.24 درصد از كل تنوع را توجيه نمودند. اين سه عامل به ترتيب 28.77، 21.05 و 19.42 درصد از تغييرات داده‌ها را تبيين كردند. تجزيه به عامل‌ها جمعيت‌هاي مورد مطالعه را به دو گروه مشخص تقسيم نمود.نتيجه‌گيري: در مطالعه حاضر، سطوح بالايي از تنوع ژنتيكي و مورفولوژيكي بين جمعيت‌هاي P. gnaphalodes مشاهده شد به نحوي كه پراكندگي‌هاي جغرافيايي تاثير كمي در تنوع ژنتيكي جمعيت‌ها داشت. به‌نظر مي‌رسد عواملي نظير چند ساله بودن گياه، سيستم گرده‌افشاني، خود‌ناسازگاري، پراكندگي بذر توسط باد و جريان ژن، از تنوع ژنتيكي بالاي جمعيت‌ها حمايت كنند.