تأثير مشاركت شالي كاران در طرح هاي مديريت تلفيقي آفت هاي برنج با تأكيد بر سنجه هاي محيط زيست گرايانه (مورد واكاوي: شهرستان فومن استان گيلان)

سابقه و هدف: وجود نگراني در رابطه با امنيت غذايي، سلامت غذايي، سلامت افراد جامعه و همچنين جلوگيري از تخريب منابع طبيعي، موجب شكل ‌گيري مفهوم كشاورزي پايدار شد. يكي از راهكارهاي مهم اجرايي شدن كشاورزي پايدار، اجراي طرح ‌هاي مديريت تلفيقي آفت‌ ها است. مديريت تلفيقي آفت‌ هاي برنج به ‌عنوان يك رهيافت مديريتي و اكولوژيكي مي ‌تواند با كاهش مصرف نهاده‌ هايي چون سم ‌ها و آفت‌ هاي شيميايي گامي مؤثر در حفظ محيط ‌زيست باشد. اجراي عمليات مديريت تلفيقي آفت‌ ها برخلاف روش‌ هاي كنترل شيميايي، با پيچيدگي‌ هاي زيادي همراه بوده و نيازمند همكاري و مشاركت همه‌ جانبه كشاورزان است. بنابراين تحقيق حاضر با هدف بررسي تأثير مشاركت شالي‌ كاران گيلاني در طرح‌ هاي مديريت تلفيقي آفت‌ ها برنج با تأكيد بر سنجه ‌هاي حفاظت محيط ‌زيست در شهرستان فومن استان گيلان به انجام رسيد.مواد و روش ‌ها: روش تحقيق حاضر از نظر رويكرد كلي، يك تحقيق تركيبي (كمي - كيفي) و از نظر هدف، كاربردي است. تحقيق در دو مرحله به انجام رسيد. در مرحله كيفي، گروهي 30 نفره از كارشناسان و كشاورزان (مطلعان كشاورزي پايدار و مديريت تلفيقي آفت‌ ها) به‌ صورت گلوله برفي انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزيه و تحليل مصاحبه ‌ها با تحليل محتواي كيفي و با استفاده از نرم ‌افزار Maxqda انجام شد و اعتبار يافته‌ ها با استفاده از روش سه ‌گوشه ‌سازي تأييد شد. در مرحله كمي، از بين 16 شهرستان استان گيلان به‌ صورت تصادفي ساده شهرستان فومن انتخاب شد. سپس پرسشنامه محقق ساخته بين 323 كشاورز شركت كننده در طرح مديريت تلفيقي آفات (IPM1) توزيع شد. بررسي ميزان مشاركت در قالب پنج گويه با طيف ليكرت صورت گرفت. داده ‌هاي حاصل با استفاده از نرم ‌افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. در بخش توصيفي از فراواني و درصد و در بخش استنباطي از ضريب همبستگي اسپيرمن استفاده شد.نتايج و بحث: بررسي ميزان مشاركت شالي ‌كاران در طرح ‌هاي مديريت تلفيقي آفت‌ هاي برنج در شهرستان فومن نشان داد كه سطح مشاركت شالي‌ كاران در طرح بيان شده از ديدگاه آنان در حد متوسط تا خوب بوده است. در نتيجه بيشترين مشاركت‌ كنندگان مشاركتي در سطح متوسط داشتند (58.82 درصد). نتايج تحقيق نشان داد كه مشاركت شالي‌ كاران در طرح‌ هاي مديريت تلفيقي آفت‌ ها به‌ جز چند مورد با ساير اثرهاي ارائه شده توسط افراد مورد مصاحبه (تيم صاحب ‌نظران و مطلعان IPM) همبستگي معناداري در سطح يك درصد دارد. اما از نظر اثرهاي اقتصادي، شالي‌كاران ديدگاه متفاوتي نسبت به كارشناسان مورد مطالعه داشتند. به اعتقاد شالي‌ كاران شهرستان فومن، مشاركت آن‌ها با اثرهايي  از جمله كاهش هزينه ‌هاي توليد برنج، افزايش توليد برنج و افزايش درآمد و افزايش امكان كشت توأم برنج با ديگر محصولات رابطه ‌ي معناداري را نشان نداد.نتيجه ‌گيري: طرح‌ هاي پيچيده IPM براي اجرايي شدن نيازمند مشاركت همه ‌جانبه كشاورزان است. بررسي تأثير مشاركت شالي ‌كاران شهرستان فومن در اجراي چنين طرح ‌هايي و ارزيابي اثرهاي مثبت آن‌ها توسط كشاورزان بر ادامه ‌دار بودن و تقويت طرح‌ هاي بيان شده با تأمين اعتبارات كافي و آموزش مناسب توسط كشاورزان و مسئولان شهرستان تأكيد دارد.