مدلسازي اجماعي هجوم بالقوه كهور پاكستاني (Prosopis juliflora (SW.) DC) در منطقه مكران

سابقه و هدف: گياهان مهاجم، در حال حاضر مورد توجه اكولوژيست ها، حافظان محيط زيست و مديران منابع طبيعي هستند و به دليل گسترش سريع تنوع زيستي را كاهش مي دهند. اين گونه ها تغييراتي را در فرآيندهاي بوم شناختي، ساختار و كاركرد جامعه در اكوسيستم هاي طبيعي ايجاد مي كنند. بارزترين تغيير در مناطق مورد هجوم، كاهش تنوع زيستي و ايجاد اجتماع خالصي از گياهان مهاجم مي باشد. يكي از گونه هاي مهاجم در كشور كهور پاكستاني (Prosopis juliflora) مي باشد كه به دليل مقاومت به شرايط نامساعد محيطي، در حوزه بيابان زدايي، كنترل بيولوژيك و تثبيت تپه هاي ماسه اي روان در مناطق جنوبي كشور حائز اهميت است.مواد و روش ها: در مطالعه حاضر، كارايي پنج مدل متمايز كننده گروهي (GLM، GBM، ANN، SRE، RF) و يك مدل پروفيل (MAXENT) و اجماع آن­ها با رويكرد ميانگين وزني در مدل­سازي پراكنش مكاني اين گونه در منطقه مكران و تعيين مهم ترين عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش هجوم مورد بررسي قرار گرفت. با ثبت 63 نقطه رخداد و 100 نقطه غياب طي برداشت ميداني، استفاده از متغيرهاي اقليمي، فيزيوگرافي و انساني به عنوان متغيرهاي محيطي، و ارزيابي كارايي مدل ها با معيارهاي سطح زير منحني، TSS، شاخص هاي حساسيت و ويژه انگاري پتانسيل هجوم گونه مشخص گرديد.نتايج و بحث: از ميان الگوريتم هاي مجزا، با توجه به معيارهاي ارزيابي مستقل از آستانه و وابسته به آستانه، دو تكنيك مبتني بر يادگيري ماشيني شامل RF و GBM گستره مورد هجوم اين گونه را با صحت و توانايي تشخيص بالاتري پيش بيني كردند. همچنين معيارهاي صحت سنجي در پيش بيني اجماعي نسبت به تمام الگوريتم هاي مجزاي مدل سازي ميانگين بيشتري را به خود اختصاص دادند. طبق مدل اجماعي، گستره هجوم كهور پاكستاني تقريباً 15 درصد از كل منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است. پس از تعميم مدل ها به فضاي جغرافيايي مشخص شد كه مناطق مورد هجوم گونه به صورت نواري يكدست در سواحل درياي عمان و خليج فارس گسترش يافته­اند. ارزيابي اهميت متغيرها حاكي از اين بود كه متغير ارتفاع از سطح دريا با توجيه نمودن تقريباً نيمي از تغييرات در مدل اجماعي به عنوان مهمترين متغير مستقل، بيشترين تأثير را در پراكنش گونه دارد. متغير فاصله از جاده در درجه بعدي اهميت قرار دارد، اما جهت شيب كم اهميت ترين متغير محيطي مؤثر بر پراكنش هجوم عنوان شد. بر اساس منحني هاي عكس العمل گونه، اوج احتمال حضور گونه در ارتفاع 50 متري از سطح دريا و فاصله كمتر از 50 متري جاده مشاهده مي­شود. همچنين در صورتيكه درجه حرارت در گرم­ترين ماه و سردترين فصل سال به ترتيب بيش از 34 و 14 درجه سانتيگراد، و ضريب تغييرات بارندگي نيز بين 150-100 باشد، گونه حداكثر احتمال حضور را دارد.نتيجه گيري: مشخص شد كه الگوريتم هاي تلفيق شده در چارچوب مدل سازي اجماعي، صحت بالاتري را نشان دادند و نقشه هاي حاصل از پراكنش بالقوه هجوم گونه اين امكان را فراهم مي آورند تا با ارائه راهكارهاي مديريتي و طرح ريزي هاي حفاظتي در جهت حفاظت از گونه هاي بومي، گستره پراكنش گونه هاي مهاجم را محدود و مديريت كرد. در واقع، از نتايج اين مطالعه مي توان به عنوان مبنايي براي پايش هاي بعدي جهت ممانعت از گسترش بيشتر گونه هاي مهاجم و ايجاد تعادلي بين برنامه هاي حفاظت از پوشش گياهي بومي منطقه و اقدامات مديريتي بيابان زدايي استفاده نمود.